Ινστιτούτο Παστέρ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ
Μικροβιολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των οργανισμών οι οποίοι δεν είναι ορατοί με γυμνό οφθαλμό και ονομάζονται μικροοργανισμοί. Ο πρώτος άνθρωπος που παρατήρησε μικρόβια ήταν ο Robert Hook χρησιμοποιώντας ένα απλό μικροσκόπιο περί το 1665. Παρατήρησε την κυτταρική δομή των φυτών όπως επίσης αυτή των μυκήτων τους οποίους και ζωγράφισε. Ο Αnton van Leeuwenhoek ήταν ο πρώτος ο οποίος ανακάλυψε το μικροσκόπιο και είδε βακτήρια. Κατασκεύασε τα πρώτα μικροσκόπια από άργυρο, χρυσό και χρησιμοποίησε μεγεθυντικούς φακούς x 300-500 για να δει μικροσκοπικά πρωτόζωα, άλγη και μεγαλύτερα βακτήρια (1674).

Έστειλε τις αρχικές παρατηρήσεις του στην Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου το 1676 και εξέπληξε με την έμμονη γνώμη του ότι τα μικρά πράγματα που είχε δει με τους φακούς του ήταν ΄ζωντανά΄ επειδή τα είχε παρατηρήσει να κολυμπούν. Εξαιτίας της απαγόρευσης να χρησιμοποιηθεί το μικροσκόπιο και από άλλους ερευνητές και της αποτυχίας να συσχετιστούν τα μικρόβια ως αίτια λοιμώξεων πέρασαν σχεδόν 2 αιώνες μέχρι της ουσιαστικής απογείωσης της Μικροβιολογίας. Ο Pasteur το 1859 πρότεινε τις βασικές αρχές της Μικροβιολογίας και μαζί με τον Koch έθεσαν τα θεμέλια της επιστήμης της Μικροβιολογίας.

Ο Pasteur διατύπωσε πρώτος την τεχνική της παστερίωσης, με την οποία φονεύονται ορισμένοι μικροοργανισμοί, που μπορεί να αλλοιώσουν ένα τρόφιμο, σε αντίθεση με την αποστείρωση όπου όλες οι μορφές των μικροοργανισμών καταστρέφονται. Ο Pasteur επίσης πρώτος μελέτησε τις ζυμώσεις όταν αντελήφθη ότι η μαγιά ήταν υπεύθυνη για την παραγωγή αλκοόλης στο κρασί. Συγχρόνως ο Pasteur κατέρριψε την αρχαιότατη θεωρία της αυτομάτου γενέσεως (1860 - 1861) με απλά πειράματα. Απέδειξε ότι οι μικροοργανισμοί και γενικά οι ζώντες οργανισμοί, παρά τις μέχρι τότε θεωρίες, ουδέποτε δημιουργούνται αυτομάτως, αλλά πάντοτε προέρχονται από άλλους όμοιους ζώντες οργανισμούς.

Ο Pasteur μετά από πειράματα σε κοτόπουλα προσβεβλημένα με χολέρα και χρησιμοποιώντας στελέχη παθογόνων βακτηρίων με διαφορετική λοιμογόνο ικανότητα πρότεινε τις πρώτες θεωρίες της σύγχρονης επιστήμης της Ανοσολογίας. Στη συνέχεια παρασκεύασε τα πρώτα εμβόλια έναντι του ιού της λύσσας και του βακίλου του άνθρακα. Σήμερα με την ανάπτυξη νέων μοριακών μεθόδων και τεχνικών έχουν αναπτυχθεί νέα σύγχρονα εμβόλια που χρησιμεύουν στην ανοσία έναντι διαφόρων λοιμώξεων όπως έναντι του ιού της ηπατίτιδας Β. Αργότερα το 1876 ο Koch απέδειξε ότι ο βάκιλος του άνθρακα ήταν το αίτιο της νόσου άνθραξ.

Το 1882 μελέτησε τη φυματίωση του ανθρώπου και περιέγραψε το βακτήριο της φυματίωσης, το οποίο από τότε αναφέρεται ως βακτήριο του Koch. Ο Κοch ανέπτυξε τις βασικές τεχνικές της καλλιέργειας που χρησιμοποιούνται στα μικροβιολογικά εργαστήρια σήμερα. Αυτές περιλαμβάνουν τις τεχνικές της καθαρής καλλιέργειας, τη χρήση στερεών θρεπτικών υλικών με προσθήκη πηκτής (gel) ή άγαρ 1-2% και των τρυβλίων Petri, επί των οποίων τα μικρόβια πολλαπλασιαζόμενα δημιουργούν σχηματισμό, ο οποίος ονομάζεται ''αποικία''. Η χρήση των χρωστικών της ανιλίνης και η μικροφωτογραφία για τη χρώση και τη μελέτη των μικροβίων με μικροσκόπιο εφαρμόστηκαν επίσης από τον Koch.

O Koch περιέγραψε τα κριτήρια γνωστά ως ''αξιώματα'' του Koch, τα οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την απόδειξη της σχέσεως ενός βακτηρίου προς ορισμένη νόσο. Αυτά αποτελούνται από τα εξής:

• Ο μικροοργανισμός πρέπει να ανευρίσκεται σε όλες τις περιπτώσεις της νόσου.
• Ο μικροοργανισμός πρέπει να απομονώνεται και να καλλιεργείται εκτός του πάσχοντος σώματος σε καθαρή καλλιέργεια.
• Ο απομονωθείς μικροοργανισμός πρέπει να αναπαράγει την κλινική νόσο εμβολιαζόμενος σε ευαίσθητο πειραματόζωο.
• Ο ''αυτός'' μικροοργανισμός πρέπει να απομονωθεί με καλλιέργεια από το πειραματικώς εμβολιασθέν πειραματόζωο. Προ του τέλους του 19ου αιώνα είχαν ανακαλυφθεί και μελετηθεί μικροοργανισμοί υπεύθυνοι για τις περισσότερες νόσους των ανθρώπων και ζώων.

Οι γνώσεις αυτές οδήγησαν στην καταπολέμηση των νόσων και την απαλλαγή της ανθρωπότητας από τις καταστρεπτικές επιδημίες του παρελθόντος. Παράλληλα προς τις έρευνες αυτές με τις οποίες διευκρινίστηκε η αιτιολογία των νόσων αποδείχθηκε ότι στο χώμα, στον αέρα, στα νερά των ποταμών και των λιμνών υπάρχουν διάφορα είδη μικροοργανισμών πολλά των οποίων είναι μεγάλης οικονομικής σημασίας. Διερευνήθηκε επίσης η σημασία των μικροβίων για τη γεωργία και τις βιομηχανίες τροφίμων. Κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα απεδείχθη η ύπαρξη των ιών.


Η ανακάλυψη αυτή μετέπειτα έθεσε τις βάσεις για την περαιτέρω ανακάλυψη των αντιβιοτικών και άλλων χημειοθεραπευτικών ενώσεων. Η σύγχρονη ιστορία των αντιβιοτικών αρχίζει από το 1929 όταν ο Fleming παρατήρησε την αναστολή της ανάπτυξης αποικιών σταφυλόκοκκου στην περιοχή αποικίας του μύκητα Penicillium notatum. Ο Fleming μελέτησε την ουσία και την ονόμασε πενικιλίνη. Αργότερα ομάδα ερευνητών στην Οξφόρδη (1940) απομόνωσε την πενικιλίνη και μελέτησε τη θεραπευτική εφαρμογή της, η οποία παραμένει ακόμη ένα από τα πλέον δραστικά αντιβιοτικά.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΑΣΤΕΡ (Ε.Ι.Π)
ΙΣΤΟΡΙΑ
Το πρώτο Ινστιτούτο Παστέρ ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1888 με σκοπό τη μελέτη της νέας επιστήμης της Μικροβιολογίας και των εφαρμογών της στην Ιατρική, στη Δημόσια Υγεία, στη Γεωργία και στη Βιομηχανία, καθώς επίσης και την έρευνα για την ανάπτυξη εμβολίων και ορών. Ακολούθησε η ίδρυση ενός δικτύου από Ινστιτούτα Παστέρ σε διάφορα μέρη του κόσμου, κυρίως σε Γαλλικές αποικίες, αλλά και σε άλλες χώρες. Η ιστορία της ίδρυσης του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ ξεκινάει από την ανάγκη αναδιοργάνωσης του Ελληνικού Στρατού στις αρχές του 20ου αιώνα. Το έργο της αναδιοργάνωσης αυτής ανατέθηκε από το Ελληνικό Κράτος σε αποστολή του Γαλλικού Στρατού.

Ο αρχηγός αυτής της αποστολής, ταξίαρχος JosephPaul Eydoux, το 1911 πρότεινε στον Ελευθέριο Βενιζέλο, πρωθυπουργό και υπουργό Στρατιωτικών, την ίδρυση ενός Ινστιτούτου Παστέρ στην Ελλάδα. Το 1912, ακολούθησε πρόταση και του υπεύθυνου του Υγειονομικού της ίδιας αποστολής, αρχίατρου Odilon Arnaud, με το ίδιο περιεχόμενο. Στο πλαίσιο τόσο της κοινωνικής πολιτικής για τη δημόσια υγεία, όσο και της σύσφιξης των διμερών σχέσεων με τη Γαλλία, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος υποστήριζε με θέρμη την ίδρυση του Ινστιτούτου. Το 1914 μάλιστα, ο περιβόητος ομογενής μεγιστάνας Μπαζίλ Ζαχάρωφ κοινοποίησε την πρόθεσή του να χρηματοδοτήσει το εγχείρημα.

Ωστόσο, λόγω της πολιτικής αστάθειας, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε διεθνές, πέρασε αρκετός καιρός μέχρι να καρποφορήσει το σχέδιο των Γάλλων στρατιωτικών. Τελικά το 1919 το ''Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ - Ίδρυμα Ζαχάρωφ'' ιδρύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα στις 26 Απριλίου. Ο Ζαχάρωφ, εκτός από την αρχική χορηγία, συνείσφερε και ετήσια επιχορήγηση μέχρι το θάνατό του. Ο Βενιζέλος επίσης βοήθησε το ινστιτούτο με έκτακτες δωρεές. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ παραμένει πιστό στην αποστολή του που είναι η πρόληψη και η θεραπεία Μολυσματικών Νοσημάτων μέσω της Βιοϊατρικής Έρευνας, της Εκπαίδευσης και της προσφοράς Υπηρεσιών στη Δημόσια Υγεία.

Ειδικότερα, η Έρευνα εστιάζεται σε επιλεγμένα παθογόνα καθώς και στην καταπολέμηση άλλων νοσημάτων όπως αυτοάνοσα, νευροεκφυλιστικά, νευρομυϊκά και διάφορες μορφές καρκίνου. Μια από τις βασικές δραστηριότητες του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ είναι η άμεση ανταπόκριση στην ανίχνευση και απομόνωση παθογόνων μικροοργανισμών που αποτελούν ιδιαίτερη απειλή στη Δημόσια Υγεία διότι μπορεί να προκαλέσουν επιδημίες ή πανδημίες. Ας σημειωθεί ότι η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, παίζει στρατηγικό ρόλο στην παρακολούθηση της εισαγωγής αναδυόμενων και επανεμφανιζόμενων λοιμωδών νόσων στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο.

Οι διαγνωστικές εξετάσεις που διενεργούνται στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ καλύπτουν ανάγκες Ιδιωτών ασθενών ή ασθενών δημοσίων και ιδιωτικών θεραπευτηρίων. Το διαγνωστικό Τμήμα έχει διαπιστευτεί σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 15189:2007 από το ΕΣΥΔ. Επίσης λειτουργούν πέντε (5) Εθνικά Εργαστήρια Αναφοράς Λοιμώξεων:

1) Γρίππης Νοτίου Ελλάδος (διαπιστευμένο από τον Π.Ο.Υ.)
2) Γονοκκόκου
3) Εντεροϊών πολιοϊών (διαπιστευμένο από τον Π.Ο.Υ.)
4)Ερυθράς/ Ιλαράς (Διαπιστευμένο από τον Π.Ο.Υ) και
5) Λεϊσμανιάσεων.

Η Μονάδα Εμβολίων λειτουργεί κάτω από αυστηρές προδιαγραφές όπως αυτές ορίζονται από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τον ΕΟΦ και υποστηρίζεται από το Τμήμα Ποιοτικού Έλεγχου και τη Μονάδα Πειραματοζώων του Ελληνικού Ινστιτούτο Παστέρ. Τα προϊόντα της Μονάδας διατίθενται στο Υπουργείο Υγείας αλλά και σε άλλους φορείς όπως ΕΟΠΠΥ, Ένοπλες Δυνάμεις, Νοσοκομεία κλπ. αλλά και σε ανθρωπιστικές αποστολές στην Ελλάδα και το Εξωτερικό.

Αποστολή - Σκοπός
Το Ε.Ι.Π σήμερα είναι διεθνώς αναγνωρισμένο για την βασική και μεταφραστική έρευνα που διεξάγει στη Λοιμωξιολογία, στην Ανοσολογία και στις Νευροεπιστήμες. Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί το Ε.Ι.Π ως προς τα άλλα εθνικά ερευνητικά κέντρα, είναι ότι η έρευνα που διεξάγεται, κυρίως στα λοιμώδη νοσήματα και οι υπηρεσίες στη δημόσια υγεία είναι στενά συνδεδεμένες. Σημαντική είναι επίσης η ενεργή συμμετοχή του στο διεθνές δίκτυο των 32 Ινστιτούτων Παστέρπου σκοπό έχουν τον αγώνα έναντι των μολυσματικών νοσημάτων.

Η έρευνα στα μολυσματικά νοσήματα εστιάζεται σε επιλεγμένα παθογόνα με μεγάλες κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο όπως τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV), τα πρωτόζωα Leishmaniaκαι Trypanosoma brucei (T. brucei), τα gram-θετικά βακτήρια (εντεροβακτήρια, και non-fermentive βακίλλους), την Neissseria gonorrhoeae, το Helicobacter pylori και τα χλαμύδια. Το ερευνητικό έργο στην ανοσολογία έχει ως σκοπό την καλύτερη κατανόηση βασικών μηχανισμών της φυσικής και επίκτητης ανοσίας καθώς και των παθογενειών που αναπτύσσονται μέσω του ανοσολογικού συστήματος.

Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες αυτές έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη ανοσοδιαγνωστικών και θεραπευτικών παραγόντων έναντι του καρκίνου και των αυτοάνοσων νοσημάτων, καθώς και στη δημιουργία διαγονιδιακών ή μεταλλαγμένων ποντικών για την προτυποποίηση ανθρώπινων ασθενειών. Τα εργαστήρια της νευροεπιστήμης και της νευροανοσολογίας του Ε.Ι.Π εστιάζονται στη μελέτη νευρομυικών λειτουργιών και νευροανοσολογικών αλληλεπιδράσεων, στη λειτουργία και την κατευθυνόμενη διαφοροποίηση των βλαστικών κυττάρων, τη διαδικασία του νευροεκφυλισμού και της νευροπροστασίας καθώς και σε μελέτες που αφορούν στην επιδιόρθωση του νευρικού συστήματος.