Ινστιτούτο Παστέρ

Συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην βασική Έρευνα και τη Δημόσια Υγεία αποτελούν τα πέντε Εθνικά Κέντρα Αναφοράς.

• Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Γονοκόκκου
• Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Λεισμανιάσεων

Aναγνωρισμένα από τον Παγκόσμιο οργανισμό Υγείας

• Εθνικό Εργαστήριο Γρίπης Νοτίου Ελλάδος
• Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Εντεροϊών / Πολιοϊών
• Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Ιλαράς / Ερυθράς

Ο Τομέας της Δημόσιας Υγείας του Ε.Ι.Π περιλαμβάνει ένα εξαιρετικά οργανωμένο Διαγνωστικό τμήμα εξειδικευμένο στη γρήγορη διάγνωση νόσων που οφείλονται σε βακτήρια, ιούς και παράσιτα. Η ιδιαιτερότητα του Ε.Ι.Π έγκειται στο ότι, ο τομέας της Δημόσιας Υγείας με τα Κέντρα Αναφοράς και το τμήμα Διάγνωσης αλληλεπιδρούν με τον τομέα της Έρευνας με τέτοιο τρόπο ώστε, ο πρώτος να εμπλουτίζεται με τα πλέον σύγχρονα δεδομένα της διάγνωσης της επιδημιολογίας και των θεραπειών και ο δεύτερος να φέρνει πιο κοντά την έρευνα στην κλινική εφαρμογή ενισχύοντας έτσι τη μεταφραστική έρευνα.

Η Μονάδα Παραγωγής Εμβολίων και το σύγχρονο εργαστήριο Ποιοτικού Ελέγχου συνεισφέρουν επίσης στη Δημόσια Υγεία παρέχοντας εμβόλια στο Δημόσιο τομέα και πραγματοποιώντας ελέγχους εμβολίων και άλλων βιολογικών προϊόντων δια μέσου του Εθνικού Υπουργείου Υγείας και του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων ( ΕΟΦ). Άρρηκτα όμως συνδεδεμένες με την Έρευνα και τη Δημόσια Υγεία είναι οι τεχνολογικές υποδομές που απαρτίζονται από το τμήμα Ζωικών Προτύπων Βιοϊατρικής Έρευνας που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και Μονάδες Διαγονιδιακής Τεχνολογίας και Μικροχειρουργικής και Μεταμόσχευσης, τη Μονάδα Οπτικής Mικροσκοπίας και τη Μονάδα Κυτταρομετρίας Ροής.

To έργο τους συνεισφέρει ουσιαστικά στην ανταγωνιστική μεταφραστική και βασική έρευνα που διεξάγεται στα εργαστήριά του, ενώ παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες και σε τρίτους. Ανάμεσα στους σκοπούς του Ινστιτούτου είναι και η εμπορευματοποίηση κάποιων από τα ερευνητικά του προϊόντα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων στο Ε.Ι.Π υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός πατεντών και πολλών προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης σε συνεργασία με τη φαρμακοβιομηχανία όπου χρησιμοποιούνται μερικά in-house προϊόντα του Ε.Ι.Π. Διαγνωστικά προϊόντα - έρευνας χρησιμοποιούνται ήδη στο τμήμα διάγνωσης του Ε.Ι.Π, ενώ για μερικά από αυτά το Ε.Ι.Π βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση με την βιομηχανία για ευρύτερη χρήση.

Διεθνές Δίκτυο Ινστιτούτων Παστέρ
Το Διεθνές Δίκτυο Ινστιτούτων Pasteur και συνεργαζόμενων Ινστιτούτων (Reseau International des Instituts Pasteur et Instituts Associes) συμπεριλαμβάνει 29 Ινστιτούτα, διεσπαρμένα σε όλες τις ηπείρους. Το Ινστιτούτο Pasteur στο Παρίσι (έτος ίδρυσης 1888), αποτέλεσε τον πυρήνα για την ανάπτυξη του Διεθνούς Δικτύου. Η επί έναν αιώνα προσφορά του Δικτύου Ινστιτούτων Pasteur είναι ουσιαστικά η ιστορία των ανακαλύψεων που σηματοδότησαν την ανάπτυξη των βιοϊατρικών επιστημών και τον αγώνα έναντι των μεγάλων πληγών της ανθρωπότητας:

• Της πανούκλας από τον Yersin. 
• Του τύφου από τον Laveran. 
• Της διφθερίτιδας από τους Roux και Ramon. 
• Της φυματίωσης από τους Calmette και Guerrin.
• Της έναρξης της μοριακής βιολογίας από τους Lwoff, J. Monod και F. Jacob. 
• Της απομόνωσης του ιού του AIDS από τον J. L. Montagnier. 

Οκτώ βραβεία Nobel, οκτώ σταθμοί στην ιστορία της ιατρικής. Τα Ινστιτούτα Παστέρ διαπνέονται από τις ίδιες αξίες για την Έρευνα, την Εκπαίδευση και την προσφορά στο χώρο της Δημόσιας Υγείας. Ειδικότερα η αποστολή τους στη Δημόσια Υγεία αποβλέπει στην καταπολέμηση των μολυσματικών νόσων που μαστίζουν πρωταρχικά τους πληθυσμούς των χωρών και περιοχών, όπου τα Ινστιτούτα Pasteur έχουν τις εγκαταστάσεις τους. Εξίσου σημαντική κρίνεται η συμβολή των Ινστιτούτων του Δικτύου στην επιδημιολογική επαγρύπνηση των νόσων σε παγκόσμια κλίμακα.

Από την ίδρυσή του (1920) μέχρι σήμερα, το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (Ε.Ι.Π) παραμένει πιστό στην αποστολή του που είναι η πρόληψη και η θεραπεία των Μολυσματικών νοσημάτων μέσω της Βασικής Έρευνας, της Εκπαίδευσης και της προσφοράς Υπηρεσιών στη Δημόσια Υγεία. Πέρα από την εστίαση στην καταπολέμηση των μολυσματικών νοσημάτων, στόχο της Έρευνας στο Ε.Ι.Π σήμερα αποτελεί και η καταπολέμηση άλλων νοσημάτων όπως τα αυτοάνοσα, τα νευροεκφυλιστικά, τα νευρομυικά και διάφορες μορφές καρκίνου. Το Ε.Ι.Π :

• Είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός ΝΠΙΔ που εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων καθώς και από το Υπουργείο Υγείας.
• Λειτουργεί με βάση τον Ελληνικό Νόμο που αφορά τα Ερευνητικά κέντρα, και μια Διμερή Συμφωνία (3733/28-1-2009) ανάμεσα στο Ελληνικό κράτος και το Ινστιτούτο Παστέρ στο Παρίσι.
• Είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Ινστιτούτων Παστέρ, και διατηρεί ισχυρούς δεσμούς συνεργασίας με το Ινστιτούτο Παστέρ στο Παρίσι και άλλα Ινστιτούτα του Δικτύου στη Βόρεια και Κεντρική Αφρική, στην ΝΑ Ασία, την Ευρώπη και τον Καναδά.

Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΠΑΣΤΕΡ 
Η ''επίσημη'' ιστορία του Ε.Ι.Π ξεκινάει με την παρουσίαση του χρονικού ίδρυσής του, στο πρώτο τεύχος του Archives de l’Institut Pasteur Hellénique, το επίσημο περιοδικό δηλαδή του Ινστιτούτου, το 1923, με την ίδια αφήγηση να επαναλαμβάνεται και στο εξής μέχρι σήμερα, σχεδόν δίχως παραλλαγές. Πρόκειται μάλλον για ένα σύντομο χρονικό με μια αρκετά απλοποιημένη εκδοχή της πραγματικότητας, όπως τουλάχιστον αποκαλύπτεται από τη μέχρι στιγμής έρευνα. Οι λόγοι γι’ αυτό θα διαφανούν στην πορεία αυτής της εργασίας, καθώς αφορούν στην «ουδετεροποίηση» του παρελθόντος, με την παράλειψη των αμφίσημων-σκοτεινών σημείων.

Είναι μια τακτική που εντάσσεται στην εδραιωμένη αντίληψη -όσον αφορά στην ιστορία της επιστήμης- για το τι πρέπει να αναφέρεται και τι όχι στην ιστορία ενός επιστημονικού οργανισμού. Η Η αφήγηση ξεκινάει από το 1915, όταν ο συνταγματάρχης - ιατρός Αρνώ (Odilon Arnaud), διευθυντής της υγειονομικής υπηρεσίας της Γαλλικής Αποστολής αναδιοργάνωσης του Ελληνικού στρατού, «συλλαμβάνει» την ιδέα δημιουργίας ενός Ινστιτούτου Παστέρ στην Ελλάδα. Μετά από αρκετό χρόνο και προσπάθειες, το 1919, πείθει τον «πλούσιο Έλληνα του εξωτερικού», Μπαζίλ Ζαχάρωφ (Basil Zaharoff), να σταθεί αρωγός στην προσπάθεια, και να προσφέρει το αρχικό ποσό για τη δημιουργία του Ε.Ι.Π.

Στην τελική προσπάθεια συμπράττει και η Ελληνική κυβέρνηση, παρέχοντας ετήσια επιχορήγηση, αλλά και το Ινστιτούτο Παστέρ του Παρισιού, που εξασφαλίζει την επιστημονική «πατρωνία». Έτσι, το μητροπολιτικό Ινστιτούτο, στέλνει το 1919 τον Εντμόν Σερζέν (Edmond Sergent), διευθυντή του Ι.Π στο Αλγέρι για να οργανώσει το Ελληνικό ινστιτούτο. Το έργο τελικά ανέλαβε ο Αλμπέρ Καλμέτ (Albert Calmette), ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1920, μαζί με τους Ζωρζ Αμπ (George Abt) και Ζωρζ Μπλαν (George Blanc). Ο Καλμέτ ήταν υποδιευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Παστέρ (Ι.Π) και υπεύθυνος για το δίκτυο των Ι.Π του εξωτερικού.

Ο Αμπ ανέλαβε τη θέση του γενικού διευθυντή του Ε.Ι.Π, και ο Μπλαν τη θέση του υποδιευθυντή. Ο Καλμέτ, λοιπόν, ήταν ο υπεύθυνος από τη μεριά των Γάλλων για τη συγκρότηση του πρώτου διοικητικού συμβουλίου, επέβλεψε τα σχέδια του νέου κτηρίου, το οποίο θα στέγαζε τα εργαστήρια, καθώς επίσης και το καταστατικό του Ε.Ι.Π. Η λειτουργία του Ε.Ι.Π ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1920, με διευθυντή τον Ζωρζ Αμπ, όπως είπαμε, ο οποίος όμως για λόγους υγείας παραιτήθηκε από αυτή τη θέση τον Μάρτιο του επόμενου έτους και επέστρεψε στη Γαλλία. Τη θέση του πήρε ο υποδιευθυντής Ζωρζ Μπλαν.

Το υπόλοιπο προσωπικό αυτά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας, αποτελούσαν ο Ι. Καμινόπετρος, βοηθός και συνεργάτης του Μπλαν, υπεύθυνος των υπηρεσιών βακτηριολογίας, ο Κ. Μελανίδης, προϊστάμενος του εργαστηρίου κτηνιατρικής, δύο παρασκευαστές, δύο βοηθοί εργαστηρίου, ένας ζωοκόμος, ένας κηπουρός, η δις Πασκαλύ λογίστρια, και η δις Πατρικίου γραμματέας. Κάποια στιγμή στην αφήγηση αυτή προστίθεται το γεγονός των εγκαινίων του Ε.Ι.Π, τον Μάρτιο του 1920, με την παρουσία τόσο του Καλμέτ, όσο και του πρωθυπουργού Βενιζέλου.

Στην είσοδο του κεντρικού κτηρίου του Ε.Ι.Π αναρτάται τιμητική μαρμάρινη πλάκα, όπου αναγράφονται ως ιδρυτές του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ η Ελληνική κυβέρνηση και ο Βασίλειος Ζαχάρωφ, καθώς και τα ονόματα των μεγάλων ευεργετών Οdillon Arnaud, Ελευθέριου Βενιζέλου και Ηρακλή Βόλτου. Η πλάκα αυτή δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς τοποθετήθηκε εκεί, αλλά από φωτογραφίες που βρέθηκαν στο Ιστορικό Αρχείο του Ε.Ι.Π είναι σίγουρο ότι βρίσκεται εκεί πριν από το 1950.

Άλλα στοιχεία που μαθαίνουμε από την επίσημη ιστορία είναι ότι το Ε.Ι.Π συμβάλει στην αναδιοργάνωση της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα, ιδρύει παράρτημα στη Θεσσαλονίκη για την παρασκευή εμβολίων για τους πρόσφυγες της Μ. Ασίας, πρωτοπορεί με την παραγωγή και εφαρμογή του αντιφυματικού εμβολίου BCG, (σημειώνεται μάλιστα με έμφαση ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα μετά τη Γαλλία όπου παρασκευάζεται το BCG), συνεργάζεται με τα μεγάλα νοσοκομεία, όπως Συγγρού, Ευαγγελισμός, Σωτηρία, κ.ά., καθώς και με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Υγειονομική Σχολή, τον Ερυθρό Σταυρό, τον Στρατό, και το Υπουργείο Γεωργίας.

Το Ε.Ι.Π παράγει ορούς και εμβόλια, αναλαμβάνει αναλύσεις, διεξάγει μελέτες και επιστημονικές αποστολές σε όλη την Ελλάδα, και -όπως όλα τα Ι.Π- αποτελεί κέντρο διδασκαλίας της Μικροβιολογίας. Έχει ενδιαφέρον ότι ακόμα και στις σύγχρονες προσπάθειες καταγραφής της ιστορίας του Ε.Ι.Π, πέρα από αυτές τις δραστηριότητες, δε γίνεται ουσιαστική αναφορά στη δράση του Ε.Ι.Π τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του. Η επίσημη λοιπόν ιστορία μετά την περίοδο Μπλαν (1921 - 1931), περνάει κατευθείαν στο 1976, οπότε και υπογράφεται η νέα διμερής σύμβαση μεταξύ Ελληνικού κράτους και Ινστιτούτου Παστέρ Παρισιού.


Φαίνεται λοιπόν, πως η συγκρότηση της επίσημης ιστορίας από το ίδιο το Ινστιτούτο είναι ασαφής και αποσπασματική. Σαφώς βασίζεται σε μια ευλογοφανή αιτία για την ίδρυση του Ε.Ι.Π, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στην πρωτοβουλία του Αρνώ και τη γενναιοδωρία του Ζαχάρωφ, αλλά δεν υπάρχει καμία νύξη για το πώς και γιατί ο Αρνώ πήρε αυτή την πρωτοβουλία. Μια πιθανή αιτία για αυτό μπορεί να είναι το ότι μια τέτοια πρωτοβουλία -η δημιουργία ενός Ινστιτούτου Παστέρ στην Ελλάδα την εποχή εκείνη- ήταν αυτονόητη.