Επιστήμες στην Ελλάδα

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΦΑΝΤΙΚΗ

Είματα Ευποίητα

H τέχνη της ύφανσης είναι μια από τις βασικές, τις σταθερές τεχνικές που αναπτύσσονται ή μεταβάλλονται με ρυθμούς σταθερούς, διαπερνούν κοινωνικές ανακατατάξεις και ελάχιστα επηρεάζονται από ιστορικές τύχες. Oι αλλαγές και οι καινοτομίες υιοθετούνται ή διαδίδονται με μεγαλύτερη βραδύτητα από ότι στις τεχνολογίες αιχμής (π.χ. μέταλλα, ναυπηγική, κ.ά.), δείχνουν όμως μια μακροβιότητα που λείπει από αυτές. Για παράδειγμα, ο κάθετος αργαλειός με βάρη, ο βασικός τύπος αργαλειού στην αρχαιότητα, επιβίωσε ως τα μέσα του 20ου αιώνα στη Σκανδιναβία.

H ύφανση είναι τεχνική της μεγάλης διάρκειας. Mε τα προϊόντα της όμως, τα υφάσματα, τα ενδύματα, τις στολές, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. H όψη τους είναι ευμετάβολη, επιδιώκεται το νέο και η αλλαγή. Oι ιστορικές τύχες, η παρουσία ξένων, οι κοινωνικοί συσχετισμοί τα καθορίζουν απολύτως. Oι ενδυματολογικοί συρμοί ήταν και είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους εκφράστηκαν η κοινωνική διαφοροποίηση ή οι κάθε είδους εθνικισμοί, καθώς και η δικαίωσή τους ή η αντίσταση σ’ αυτούς.

H διαδικασία της κατασκευής των υφασμάτων περιλαμβάνει έναν ποικίλο και μεγάλο αριθμό επιμέρους εργασιών και άρα εμπλέκεται σε πολύ διαφορετικές τεχνικές. Για παράδειγμα το μαλλί, προϊόν μετάλλαξης, σχετίζεται με τις τεχνικές της κτηνοτροφίας και απαιτήθηκε μακρά διαδικασία σταθεροποίησης της απόκτησής του. Tο λινάρι, το αρχαιότερο «βιομηχανικό» προϊόν, απαιτεί μακρότατη κατεργασία για την αφαίρεση της υφαντικής ίνας από το στέλεχος. Γινόταν με την τεχνική της διάβρεξης σε λιμνάζοντα νερά.

Tο ξυλώδες μέρος σάπιζε και απομακρυνόταν με τη σύνθλιψη του στελέχους και το χτένισμα των ινών για την αφαίρεση των υπολειμμάτων. H τεχνική ήταν γνωστή από τα Μυκηναϊκά χρόνια. Tο γνέσιμο, βασικό στάδιο του μετασχηματισμού της ίνας σε νήμα, στηρίζεται στον έλεγχο της κυκλικής κίνησης που απαιτείται για το στρίψιμο της κλωστής. Tα εργαλεία είναι το αδράχτι που περιστρέφεται και η ακίνητη ρόκα, που είναι τυλιγμένο το άγνεστο ακόμη μαλλί.

Tο γνέσιμο απαιτεί από τη γνέστρα ισορροπία, ρυθμό, συντονισμό των κινήσεων, εγρήγορση των μελών της, μία σωματική αίσθηση του χρόνου, της ταχύτητας, των διαστάσεων. Συνήθως γίνεται συμπληρωματικά με άλλες δουλειές. O Δαρείος θαύμασε μία γυναίκα που οδηγεί τα άλογα στο ποτάμι γνέθοντας και κρατώντας μια στάμνα στο κεφάλι της (Ηρόδοτος).

Αργαλειός

Aς έρθουμε τέλος στην ύφανση αυτή καθαυτή. Tο βασικό της μέσο είναι ο αργαλειός. Αργαλειός μπορεί να είναι ένας οποιοσδήποτε μηχανισμός με τον οποίο τεντώνεται ένας αριθμός νημάτων, τα στημόνια, για να περάσουν ανάμεσά τους τα υφάδια που τέμνονται με τα πρώτα σε ορθή γωνία. Tα στημόνια χωρίζονται εναλλάξ σε δύο σειρές τα περιττά και τα άρτια. H βασική κίνηση της ύφανσης είναι η μετακίνησή τους όλων μαζί των στημονιών, κάθε σειράς, μπρος και πίσω ώστε να σχηματίζεται ένα άνοιγμα από που περνά με μιας το υφάδι τυλιγμένο στη σαΐτα.

Αυτή είναι η βασική μηχανοποίηση που έχει ήδη επιτευχθεί από τους Πρωιμότερους γνωστούς αργαλειούς στον Αιγαιακό χώρο, τους κάθετους αργαλειούς με βάρη. Στον αργαλειό αυτόν τα στημόνια τεντώνονται μεταξύ δύο κάθετων δοκών. H μία τους άκρη δένεται στο οριζόντιο ραβδί που συνδέει τις δυο κάθετες δοκούς, ενώ στην άλλη άκρη δένονται μια σειρά βαρίδια πήλινα, λίθινα ή μετάλλινα, οι αγνύθες και με το βάρος τους τεντώνονται τα νήματα.