Επιστήμες στην Ελλάδα

H Τεχνολογική Εξάπλωση

Oι εφευρέσεις εργαλείων και οργάνων, οι επινοήσεις μεθόδων και οι ανακαλύψεις μηχανημάτων -που είχαν τις καταβολές τους στην Ιπποκρατική ιατρική- συνεχίστηκαν, εμπλουτίστηκαν και πολλαπλασιάστηκαν στους Αλεξανδρινούς και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, με πρωταγωνιστές Έλληνες ιατρούς και κορυφαίο ηγέτη τον επονομασθέντα «δεύτερο Ιπποκράτη», τον ενδοξότατο Γαληνό. Αξίζει να παρατηρηθεί ότι η προβολή του τεχνολογικού εξοπλισμού της ανθρωποκεντρικής ιατρικής δεν ανήκε στις άμεσες προτεραιότητες της εποχής εκείνης.

Έτσι, θα μπορούσε να εξηγηθεί το γεγονός γιατί δεν είχε προσελκύσει ιδιαίτερη προσοχή στους παλαιότερους ιστορικούς, οι οποίοι είχαν επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους περισσότερο στα φυσικά φαινόμενα, στην κλινική ιατρική και στις ηθικοδεοντολογικές αρχές που πρέπει να την διέπουν, παρά στην περιγραφή των τεχνολογικών της κατακτήσεων. Εξάλλου, το γεγονός ότι οι Έλληνες ποτέ δεν υπήρξαν άγρυπνοι φρουροί των επιτευγμάτων τους ερμηνεύει γιατί αρκετοί ξένοι ερευνητές προσπάθησαν αργότερα να τα αντιγράψουν και να διεκδικήσουν την πατρότητά τους, ισχυριζόμενοι -τις περισσότερες φορές «αντιστάσεως μη ούσης»- ότι τάχα ήταν δικά τους.

Δύο από τα αναρίθμητα ιστορικά παραδείγματα αρκούν για να αποδείξουν του λόγου το αληθές.

• O Ιπποκράτης (5ος αιώνας π.X.) επινόησε ένα ξύλινο θεραπευτικό όργανο, το λεγόμενο Ιπποκράτειο βάθρο, το οποίο χρησιμοποίησε πρώτος για την ανάταξη των εξαρθρημάτων και τη θεραπεία των καταγμάτων. H πατρότητα του Ιπποκρατείου οργάνου διεκδικήθηκε αργότερα από πολλούς, όπως από το διάσημο Άραβα ιατρό Αβικένα κατά τον 10ο αιώνα και από δύο Γάλλους ορθοπεδικούς, ακριβώς πριν από έναν αιώνα (1897), δηλαδή 15 και 25 ολόκληρους αιώνες αντιστοίχως μετά την αρχική περιγραφή του από τον Ιπποκράτη.

• O Αλεξανδρινός Ηρόφιλος (από τη Χαλκηδόνα της Βιθυνίας) επινόησε (4ος αιώνας π.X.) μια μικρή κλεψύδρα, με τη βοήθεια της οποίας μελέτησε το σφυγμό και την αναπνοή σε συσχετισμό με τις μεταβολές που επέρχονται στα αγγεία κατά τη φάση της εισπνοής και της εκπνοής. Έτσι, σύμφωνα με τα ευρήματα της πραγματείας του «Περί Σφυγμών», όταν ο άρρωστος έχει πυρετό ο σφυγμός του γίνεται «πυκνότερος, μεγαλύτερος και δυνατότερος».

Είκοσι αιώνες αργότερα (16ος αιώνας) ο διάσημος Ιταλός φυσιολόγος Santorio, στηριζόμενος στα ευρήματα του Έλληνα Ηρόφιλου, κατόρθωσε να περιγράψει μια βελτιωμένη συσκευή για τη μελέτη του σφυγμού. Oι καταβολές και οι ρίζες της Δυτικής Ιατρικής Τεχνολογίας ανευρίσκονται μέσα στα επιτεύγματα της αρχαίας Ελληνικής ιατρικής, της οποίας η καθοριστική συμβολή θα μπορούσε να παραβληθεί και να αποδειχθεί ότι, ίσως, είναι εξίσου σημαντική με εκείνες της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας, της πολιτικής τέχνης, των καλών τεχνών και των φυσικών επιστημών που άνθησαν κατά την περίοδο του Χρυσού Αιώνα.

Η ΠΡΟΗΓΜΕΝΗ ΜΕΤΑΛΛΟΤΕΧΝΙΑ 

Πρωτοποριακές αναζητήσεις και εφαρμογές μιας δυναμικής τεχνολογίας, κοσμήματα και αναθήματα, επιτραπέζια σκεύη και αγροτικά εργαλεία, σωληνώσεις αστικών δικτύων και συνδέσεις κιόνων, όπλα και νομίσματα –τα προϊόντα της επεξεργασίας των μετάλλων– σηματοδοτούν τις φάσεις του πολιτισμού και διασώζουν τις τεχνικές και αισθητικές του επιλογές. Tεκμηριωμένη από ποικίλης υφής κατάλοιπα, η μεταλλοτεχνική μεθοδολογία του αρχαιοελληνικού κόσμου είχε συνάμα την τύχη να αποτυπωθεί σε ειδικά εγχειρίδια, μάρτυρες μεγαλόπνοων επιδιώξεων και νεωτεριστικών διεργασιών.