Ρωμαϊκή αυτοκρατορία Β!

Έτσι τελείωσε η ζωή ενός από τους πιο αξιόλογους ηγέτες που αναδείχθηκαν στις αρχές του Μεσαίωνα στην Ανατολική Εκκλησία. Ο Πάπας και ο Αυτοκράτορας της Δύσης Ονώριος είχαν και οι δύο προσπαθήσει να σταματήσουν τον διωγμό του Χρυσοστόμου και των οπαδών του, χωρίς, ωστόσο, επιτυχία. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος άφησε ένα μεγάλο φιλολογικό θησαυρό που περιέχει μια ζωντανή εικόνα της κοινωνικής και θρησκευτικής ζωής της εποχής του. Ο ίδιος υπήρξε ένας από εκείνους τους λίγους ανθρώπους που δεν φοβήθηκαν να μιλήσουν ανοιχτά εναντίον των αξιώσεων του παντοδύναμου Γαϊνά και που υποστήριξαν σταθερά τις αρχές της Ανατολικής Εκκλησίας.

Έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα ωραιότερα πρότυπα ηθικής που έχει ποτέ γνωρίσει η ανθρωπότητα. «Υπήρξε ανηλεής απέναντι στην αμαρτία και ελεήμων για τους αμαρτωλούς». Ο Αρκάδιος πέθανε το 408, αφού προηγουμένως πέθανε η σύζυγός του Ευδοξία, αφήνοντας ως διάδοχο τον γιο του Θεοδόσιο, που ήταν μόνο επτά ετών.

ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Β' Ο ΜΙΚΡΟΣ (408 - 450)

Όπως αναφέρουν μερικές πηγές, ο Αρκάδιος διόρισε -από φόβο μήπως οι διάφοροι «ευνοούμενοι» της Κωνσταντινουπόλεως εκθρονίσουν τον Θεοδόσιο- επίτροπο του νεαρού διαδόχου του τον βασιλιά της Περσίας Ισδιγέρδη Α', ο οποίος με αφοσίωση εκπλήρωσε την αποστολή του, έχοντας τοποθετήσει κάποιον έμπιστό του άνθρωπο κοντά στον Θεοδόσιο για να τον προφυλάξει από κάθε ραδιουργία των αυλικών. Πολλοί επιστήμονες δεν δέχονται ως αυθεντική την πληροφορία αυτή, αν και δεν υπάρχει σοβαρός λόγος να την απορρίψουμε, εφόσον τέτοια παραδείγματα έχουμε και σε άλλες περιόδους της ιστορίας.

Οι αρμονικές σχέσεις που υπήρχαν ανάμεσα στις δύο Αυτοκρατορίες, εξηγεί την ασυνήθη ευνοϊκή θέση του Χριστιανισμού στην Περσία κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Iσδιγέρδη Α'. Η Περσική παράδοση -η οποία είναι επηρεασμένη από τους Μάγους και τους Ευγενείς- ονομάζει τον Ισδιγέρδη «Αποστάτη», «Φαύλο», φίλο της Ρώμης και των Χριστιανών και διώκτη των Μάγων. Αντιθέτως οι Χριστιανικές πηγές τον εξυμνούν για την καλοσύνη του, την ηπιότητά του και την γενναιοδωρία του, ενώ μερικές φορές φθάνουν στο σημείο να τον παρουσιάζουν ως έτοιμο να ασπαστεί τον Χριστιανισμό.

Στην πραγματικότητα, ο Ισδιγέρδης, όπως ο Μέγας Κωνσταντίνας, εκτίμησε τη σημασία που είχε για τα πολιτικά του σχέδια ο χριστιανισμός και το 409 έδωσε επισήμως την άδεια στους Χριστιανούς να λειτουργούν ελεύθερα και να ανακαινίσουν τις εκκλησίες τους. Μερικοί ιστορικοί ονομάζουν το σχετικό διάταγμα Έδικτο των Μεδιολάνων της Ασσυριακής Χριστιανικής Εκκλησίας. Το 410 έγινε στη Σελεύκεια μια Σύνοδος, κατά την οποία οργανώθηκε η Χριστιανική Εκκλησία της Περσίας. Ο επίσκοπος της Σελευκείας (Κτησιφώντος) ονομάστηκε αρχηγός της Εκκλησίας, με έδρα την πρωτεύουσα της Περσικής Αυτοκρατορίας, παίρνοντας συγχρόνως τον τίτλο «Καθολικός».

Τα μέλη της Συνόδου έκαναν την εξής δήλωση: «Όλοι μας ικετεύουμε τον Πολυεύσπλαχνο Θεό μας να δίνει πολλά χρόνια ζωής στον ένδοξο και νικηφόρο Βασιλέα των Βασιλέων Ισδιγέρδη». Οι Χριστιανοί όμως δεν απόλαυσαν για πολύ καιρό την ελευθερία τους γιατί, αργότερα, άρχισαν πάλι οι διωγμοί. Ο Θεοδόσιος Β' δεν υπήρξε ικανός πολιτικός, ούτε ενδιαφέρθηκε πολύ για τις υποθέσεις τού κράτους. Καθ' όλη τη διάρκεια της μακράς του βασιλείας κρατήθηκε μακριά από τις υποθέσεις τού κράτους, ζώντας μια μοναχική ζωή. Αφιερώνοντας τον περισσότερό του χρόνο στην καλλιγραφία, αντέγραφε πολλά παλιά χειρόγραφα με τον ωραίο γραφικό του χαρακτήρα.

Γύρω από τον Θεοδόσιο όμως υπήρχαν ικανοί και δραστήριοι άνθρωποι, που βοήθησαν στο να συμβούν στην εσωτερική ζωή της Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο αυτή αξιόλογα γεγονότα, τα οποία αναγκάζουν τους ιστορικούς να μην θεωρούν πλέον τον Θεοδόσιο ως έναν αδύναμο και άβουλο Αυτοκράτορα. Ένα από τα πρόσωπα που άσκησαν μεγάλη επιρροή κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Θεοδοσίου υπήρξε η αδελφή του Πουλχερία, η οποία και συνετέλεσε στον γάμο του αδελφού της με την ικανότατη και πολύ μορφωμένη Αθηναΐδα (Ευδοκία), που ήταν κόρη ενός Αθηναίου φιλοσόφου.

Η Ευδοκία έγραψε μερικά βιβλία, θρησκευτικού κυρίως περιεχομένου, στα οποία διαβλέπει κανείς ορισμένα πολιτικής φύσεως γεγονότα της εποχής της. Στους εξωτερικούς του αγώνες το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας υπήρξε πιο τυχερό από το δυτικό κατά την περίοδο του Θεοδοσίου. Ενώ στην Ανατολή δεν παρουσιάστηκαν σοβαρές εχθρικές ενέργειες, στη Δύση οι μεταναστεύσεις των Γερμανών είχαν προκαλέσει πολύ σοβαρή κρίση. Το πιο συγκλονιστικό όμως γεγονός υπήρξε η εισβολή στη Ρώμη -την παλαιά πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας- του αρχηγού των Βησιγότθων Αλαρίχου. Λίγο αργότερα οι βάρβαροι δημιούργησαν τα πρώτα τους βασίλεια -στη Ρωμαϊκή επικράτεια- στη Δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αφρική.

Το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, είχε ένα διάστημα απειληθεί από τους Ούννους, οι οποίοι εισέβαλαν στην επικράτεια τού Βυζαντίου και λεηλάτησαν τη χώρα, σχεδόν μέχρι τα τείχη της Κωνσταντινουπόλεως. Πριν συνάψει φιλικές σχέσεις με τους βαρβάρους ο Αυτοκράτορας αναγκάστηκε να πληρώσει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό και να τους παραχωρήσει την περιοχή νότια του Δούναβη. Αργότερα εστάλη από την Κωνσταντινούπολη στην Παννονία μια πρεσβεία με αρχηγό τον Μαξιμίνο, του οποίου ο συνοδός και φίλος Πρίσκος έγραψε εξαιρετικού ενδιαφέροντος λεπτομέρειες, σχετικές με τη ζωή της Αυλής τού Αττίλα και με τις συνήθειες των Ούννων.

Η περιγραφή του Πρίσκου έχει ιδιαίτερη αξία, γιατί μας δίνει πληροφορίες όχι μόνο για τους Ούννους, αλλά και για τους Σλάβους του Μέσου Δούναβη, τους οποίους είχαν νικήσει οι Ούννοι.

ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΙΔΕΣ ΚΑΙ Γ' ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ 

Οι δύο πρώτες οικουμενικές σύνοδοι αποφάνθηκαν οριστικά ότι ο Ιησούς υπήρξε Θεός και άνθρωπος. Η απόφαση αυτή όμως δεν ήταν δυνατόν να ικανοποιήσει το ερευνητικό πνεύμα των θεολόγων που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν τη συνύπαρξη της θείας υποστάσεως τού Κυρίου με την ανθρώπινη φύση Του. Στην Αντιόχεια, κατά τα τέλη τού 4ου αιώνα, παρουσιάστηκε η διδασκαλία ότι δεν υπήρξε πλήρης η ενότητα των δύο φύσεων τού Χριστού. Σιγά-σιγά η διδασκαλία αυτή προσπαθούσε ν' αποδείξει την απόλυτη ανεξαρτησία της ανθρώπινης φύσης του Κυρίου πριν και μετά την ένωσή της με τη Θεία Φύση. Εφόσον η διδασκαλία αυτή έμενε περιορισμένη σε στενό κύκλο ανθρώπων, δεν προκαλούσε στην Εκκλησία σοβαρά ζητήματα.

Αλλά όταν ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως ο εξ Αντιοχείας πρεσβύτερος Νεστόριος, θερμός οπαδός της νέας διδασκαλίας, η κατάσταση άλλαξε γιατί ο νέος Πατριάρχης επέβαλε την εν λόγω διδασκαλία του στην Εκκλησία. Γνωστός για την ευγλωττία του, απευθύνθηκε στον Αυτοκράτορα, μετά τη χειροτονία του, ως εξής: «Παράδωσέ μου τη γη καθαρμένη από τους αιρετικούς και θα σε ανταμείψω με τους ουρανούς. Βοήθησέ με να νικήσω τους αιρετικούς και θα σε βοηθήσω να καταβάλεις τους Πέρσες». Με τη λέξη «αιρετικοί» ο Νεστόριος εννοούσε όλους εκείνους που δεν συμφωνούσαν με τις απόψεις του. Ο Νεστόριος δεν ονόμαζε την Παρθένο «Θεοτόκον», αλλά «Χριστοτόκον» ή «Ανθρωποτόκον».