ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

________________________________________________

 Οθωμανικά

 Οθωμανική Βιβλιοθήκη

Η Βιβλιοθήκη Χαφίζ Αχμέτ Αγά ιδρύθηκε από τον Χαφίζ Αχμέτ Αγά, αρχιιπποκόμο του Σουλτάνου Σελίμ του Γ΄ το 1793-1794, για να δώσει τη δυνατότητα στους διδάσκοντες στα ιεροδιδασκαλεία της πόλης να διαβάζουν κλασική αραβική λογοτεχνία. Η αρχική δωρεά ανήλθε σε 824 χειρόγραφους τόμους οι οποίοι αυξήθηκαν σε 2000 περίπου με το πέρασμα των χρόνων.

Η βιβλιοθήκη, στην οδό Ορφέως, με είσοδο απέναντι από το τέμενος Σουλεϊμάν, περιλαμβάνει το κτίριο της βιβλιοθήκης, στο κέντρο περιμετρικής αυλής, και δύο διώροφες πτέρυγες εκατέρωθεν. Το κυρίως κτίριο αποτελείται από δύο τετράγωνης κάτοψης χώρους που καλύπτονται με δύο τρούλους και φέρουν ανοίγματα με τοξωτούς φεγγίτες σε κάθε πλευρά. Τα παράπλευρα κτίρια φιλοξενούν γραφείο διημέρευσης φυλάκων στο ισόγειο και χώρους κατοικίας με τζάκι, ξύλινο σουφά και χαγιάτι στον όροφο.

Το μνημείο είναι πλήρως αποκατεστημένο από το υπουργείο πολιτισμού, ενώ έχει γίνει πλήρης καταγραφή των 2000 τόμων της συλλογής.

Συγκρότημα του παλιού συσσιτίου (Ιμαρέτ) και των Αγίων Αποστόλων

Μία τρίκλιτη εκκλησία του 14ου ή 15ου αιώνα μ. Χ., αφιερωμένη στο καθολικό δόγμα βρισκόταν στο χώρο του Παλιού Συσσιτίου. Πιθανώς καταστράφηκε κατά την πρώτη πολιορκία της Ρόδου το 1480 μ.Χ. και τον ισχυρό σεισμό που ακολούθησε το 1481 μ.Χ. Πάνω στα ερείπια του αρχικού ναού κτίστηκε μια μονόχωρη εκκλησία μικρών διαστάσεων. Μετά την κατάληψη της Ρόδου από τους Οθωμανούς το 1522, ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ίδρυσε ένα πτωχοκομείο («ιμαρέτ») στο χώρο της εκκλησίας που φέρει το όνομά του. Για τις ανάγκες του κοινωφελούς ιδρύματος κτίστηκαν επιπλέον χώροι που χρησίμευαν ως αποθήκες και μαγειρεία. Η εκκλησία υπέστη μετατροπές και η αψίδα του Ιερού μετατράπηκε σε φούρνο.

Σήμερα το μνημειακό συγκρότημα έχει αποκατασταθεί πλήρως από το υπουργείο πολιτισμού με νέες χρήσεις φιλοξενίας περιοδικών καλλιτεχνικών εκθέσεων και δημοτικό αναψυκτήριο στο χώρο του μαγειρείου.

 Πύργος Ρολογιού

 Στο σημείο όπου η οδός Σωκράτους συναντιέται με την οδό Ορφέως, κτίστηκε το 1857 ο Πύργος του Ρολογιού, από τον Φετχή πασά, δίπλα στο τέμενος Σουλεϊμάν, μετά την έκρηξη του 1856 που σημειώθηκε από ξεχασμένη πυρίτιδα στα υπόγεια της εκκλησίας του αγίου Ιωάννη του Ιπποτών και κατέστρεψε όλη τη γύρω περιοχή. Ο παλιός μηχανισμός του ρολογιού θεωρείται ένα από τα επιτεύγματα της τεχνολογίας του 19ου αιώνα. Από την κορυφή του πύργου η θέα στην Παλιά Πόλη είναι θαυμάσια.

 Λουτρά Yeni Hamam

 Τα Νέα Λουτρά (ΥΕΝΙ ΗΑΜΑΜ) βρίσκονται στην Πλατεία Αρίωνος, δίπλα από το τέμενος του Sultan Mustafa (1765). Το κτίριο είναι το νεώτερο από τα τρία (?) δημόσια λουτρά που υπήρχαν στην πόλη και το μοναδικό που διασώζεται και βρίσκεται σε λειτουργία. Είναι γνωστό και ως λουτρά του Μουσταφά και αναφέρεται για πρώτη φορά το 1558 σε φιρμάνι του Σουλτάνου Σελίμ, διαδόχου του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, το οποίο φυλάσσεται στα αρχεία της Μουσουλμανικής Κοινότητας Ρόδου. Καλύπτει επιφάνεια 1070 τετραγωνικών μέτρων και θεωρείται λόγω του μεγέθους του από τα πιο σημαντικά επαρχιακά λουτρά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Πρόκειται για διπλό ή δίδυμο λουτρό ( chif Hamami), λειτουργούν δηλαδή σε αυτό δύο τμήματα- Γυναικείο και Ανδρικό-, που κτίσθηκε σε δύο φάσεις. Το αρχικό κτίριο (ανδρικό), αυστηρά συμμετρικής κάτοψης, αλλοιώθηκε από την προσθήκη του γυναικείου τμήματος. Οι χώροι είναι παρατεταγμένοι στον άξονα Βορρά- Νότο σύμφωνα με τις λειτουργικές ανάγκες από τον ψυχρό των αποδυτηρίων στον πολύ ζεστό του κυρίως λουτρού.

Σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία του οικοδομήματος είναι τα «περσικά Λοφία» και τα εμπίεστα διακοσμητικά στο παλαιό επίχρισμα, που παρέμειναν εμφανή στην επιφάνεια του νέου επιχρίσματος.

Τα κτίρια έχουν αποκατασταθεί πλήρως από το Δήμο Ρόδου το καλοκαίρι του 2000 και εξακολουθούν να έχουν την αρχική τους χρήση.

 Οικία Χασάν Μπέη (Πλατεία Αργυροκάστρου)

 Μετά την κατάληψη της Ρόδου, το 1522, ο τούρκικος πληθυσμός στεγάστηκε στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, απ’ όπου είχαν εκδιωχθεί οι Έλληνες κάτοικοι.

Οι νέες κατοικίες που κτίστηκαν στην Μεσαιωνική Πόλη ανήκαν συνήθως σε Τούρκους αξιωματούχους. Ήταν λιθόκτιστες, με ψηλό τοίχο στο ισόγειο και πολλά παράθυρα στον όροφο, ώστε να εξασφαλίζεται ο φωτισμός, ο αερισμός και η άμεση επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Συνεχές ξύλινο στέγαστρο –τουράς- διέτρεχε το κτίριο πάνω από τα παράθυρα. Δεύτερη σειρά μικρότερων, τοξοτών, διακοσμητικών παραθύρων ανοίγονταν πάνω από τα μεγάλα παράθυρα των δωματίων και επιχρίονταν εξωτερικά με κουρασάνι, που έφθανε ως το επίπεδο δώμα. Η εξωτερική όψη του κτιρίου αποτελούσε ένα αυστηρό και επιβλητικό κυβιστικό σύνολο όγκων.

Συχνά υπήρχε πρόβολος (κλειστό ξύλινο μπαλκόνι-σαχνισί), με χρωματιστά τζαμιλίκια, καλυμμένα από ξύλινα καφασωτά, που επέτρεπαν στις γυναίκες του σπιτιού να παρακολουθούν αθέατες την κίνηση του δρόμου.

Στο ισόγειο της οικίας διατάσσονται, ο χώρος θερινής διαμονής, οι στάβλοι και οι αποθήκες. Η διάταξη του ορόφου οργανώνεται με βάση το σοφά (jokarda sofa), που αποτελούσε τον κύριο χώρο υποδοχής και επιμελώς διακοσμημένα δωμάτια, γύρω από τον σοφά που εξυπηρετούν τις διάφορες λειτουργίες: υποδοχή, ανάπαυση, φαγητό, ύπνο, προσευχή. Αυτός ο χώρος αποτελεί το selamlik, όπου κινείται ο άνδρας του σπιτιού. Η γυναίκα περιορίζεται στον απρόσιτο και εσωστρεφή χώρο του haremlik, που αναπτύσσεται ξεχωριστά στον όροφο και συχνά σε αίθουσες ενός δεύτερου ορόφου, με διαφορετική πρόσβαση στον κήπο του ισογείου και κατά περίπτωση οπτική επικοινωνία των χώρων του δεύτερου ορόφου με το χώρο υποδοχής των ξένων μέσα από παράθυρα με ξύλινα καφασωτά, που επέτρεπε στις γυναίκες, προστατευμένες από αδιάκριτες ματιές, να παρακολουθούν τα δρώμενα.

Το λουτρό της οικογένειας (χαμάμ), τοποθετούνταν στο χώρο του haremlik και αποτελούσε ξεχωριστό δωμάτιο, τετράγωνης κάτοψης καλυμμένης με θόλο, και υπερυψωμένο πάτωμα με υπόκαυστα (σύστημα με σωλήνες, όπου διοχετεύεται ζεστό νερό) για τη θέρμανση του χώρου.

 Αγροικία Τομπτουμπαση Αγά

 Μουσουλμανικό αρχοντικό του 19ου αιώνα, τυπικό δείγμα αρχιτεκτονικής κατοικίας της ύστερης Οθωμανικής περιόδου που αποτυπώνει ταυτόχρονα και τον τρόπο ζωής της εποχής στη Ρόδο, διοικητικό κέντρο του αρχιπελάγους, έδρα νομού (σαντζάκ) και μοίρας του στόλου. Το επιβλητικό οικοδόμημα υψωνόταν μέσα στο καταπράσινο περιβάλλον των προαστίων της τειχισμένης μεσαιωνικής πόλης, όπου δέσποζαν οι πλούσιες αγροικίες, με ανεμόμυλους με άσπρες φτερωτές, που αντλούσαν νερό από τα πηγάδια.

Πρόκειται για ολόκληρο συγκρότημα, από το οποίο διασώζεται το μεγάλο διώροφο κτίριο κατοικίας και το κιόσκι που συνδέονται με διάδρομο με λίθινους κιονίσκους, η στέρνα με τον ανεμόμυλο και κατασκευές που είχαν σχέση με την αγροτική παραγωγή (μαντρότοιχοι, πηγάδια, κ.α.). Οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1816 και 1870, πιθανότατα γύρω στα 1840-50. Το ακίνητο αγοράστηκε (πριν από το 1870) από πλούσια μουσουλμανική οικογένεια της Ρόδου και μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελούσε τη θερινή κατοικία της.

Τα κτίρια έχουν αποκατασταθεί πλήρως από το Δήμο Ρόδου και στεγάζουν υπηρεσίες.

__________________________________________________

 Νεώτερα

 Η Νέα Αγορά – Ιχθυαγορά

 Το συγκρότημα περιλαμβάνει το εξαγωνικό κτίσμα της ιχθυαγοράς, με ανατολίτικα στοιχεία στους κίονες της στοάς και τα φινιστρίνια του τρούλου και στη συμβολή των αξόνων συμμετρίας της κύριας και βορειοανατολικής πύλης του συγκροτήματος. Το κτίριο χαρακτηρίζεται από εκλεκτικισμό με ανατολίτικα στοιχεία. Οι όψεις φιλοξενούν περιμετρικό στέγαστρο πάνω σε περίτεχνες κολώνες εσωτερικά και εξωτερικά ενώ υπάρχουν τρείς πύλες εισόδου εκτός της κύριας πύλης ,οι οποίες υψώνονται σε ύψος δύο ορόφων, με ορθογώνιο περίγραμμα ,ανάγλυφο γοτθικό τόξο, ρόδακες και ανάγλυφη ταινία, με τρία παράθυρα πάνω από το άνοιγμα κάθε πύλης. Η κύρια όψη του είναι συμμετρική ως προς την κύρια πύλη εισόδου ,που έχει μνημειακό χαρακτήρα με τους στενόμακρους πυλώνες ,το γοτθικό τόξο και τον τρούλο. Επί δημαρχείας Πετρίδη ,στο κτίριο προστέθηκε όροφος για τη στέγαση γραφείων η κατασκευή του οποίου πρόσθεσε στις πύλες τρείς κλίμακες ανάβασης ενώ περιόρισε το ύψος του ισογείου ,εξαφανίζοντας τα προαναφερθέντα στοιχεία, εκτός της ανάγλυφης ταινίας. Όσο αφορά το συγκρότημα των καταστημάτων αποτελείται από τέσσερα διώροφα κτίρια με καταστήματα στο ισόγειο και γραφεία στον όροφο. Οι όψεις των καταστημάτων έχουν είσοδο με ανάγλυφο ρόδακα και μεγάλο άνοιγμα παραθύρου (βιτρίνα), σε αραβικό τόξο. Οι γωνίες των ορόφων είναι διαμορφωμένες με τοξωτά ανοίγματα ή με κλειστά μπαλκόνια ,με ολόσωμη ξύλινη κατασκευή χαγιατιού με αραβικά μοτίβα. Τα στηθαία έχουν τριγωνικές απολήξεις. Η χρήση ποικιλίας μορφών ανάγεται σε μια εκλεκτικιστική αρχιτεκτονική με ανατολίτικα στοιχεία, παρόμοιας αισθητικής με το γειτονικό συγκρότημα της Νέας αγοράς και της Ιχθυαγοράς.

 Αστυνομική Διεύθυνση Δωδεκανήσου

 Το Aρχηγείο του Στρατού κατασκευάστηκε το 1939, από τις τεχνικές υπηρεσίες του ιταλικού υπουργείου πολέμου, στη νότια πλευρά της σημερινής πλατείας Ελευθερίας. Η στιβαρή μορφή του και η συμμετρική όψη με τονισμένο τον κεντρικό όγκο εισόδου, επιτείνεται από την απομίμηση ισόδομης τοιχοποιίας των όψεων, σε μορφολογική συνέχεια με τα υπόλοιπα κτίρια της πλατείας.

Το κτίριο στεγάζει σήμερα την Αστυνομική Διεύθυνση Δωδεκανήσου.

 Εθνικό – Δημοτικό Θέατρο

 Το κτίριο κτίστηκε το 1934, απέναντι από το Κυβερνείο, πάνω σε μελέτη του Armando Bernabiti, και ονομάστηκε Θέατρο Giacomo Puccini. Φιλοξένησε θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις όπερας με ιταλικούς θιάσους και μετά την ενσωμάτωση στέγασε το Εθνικό Θέατρο Ρόδου.

Το κτίριο αποτελεί τυπικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος της εποχής του μεσοπολέμου, με επάλληλους καμπύλους όγκους, ανοίγματα παραθύρων στις γωνίες και στρογγυλούς φεγγίτες στις όψεις, επιβλητικό χώρο εισόδου, χωρισμένο σε τρία μέρη με κυλινδρικούς κίονες.

Το κτίριο σήμερα είναι κλειστό λόγω εργασιών αποκατάστασης.

Το Δημοτικό Θέατρο κτίστηκε το 1938-39, απέναντι από το Κυβερνείο, ως τμήμα του Casa Littoria (σημερινό Δημαρχείο ) με ξεχωριστή είσοδο.

Μετά την ενσωμάτωση στέγασε το Δημοτικό Θέατρο Ρόδου.