Η Ύβρις

Η… « Υ Β Ρ Ι Σ»

Σύντομη σημασιολογία μιας  αρχαιοελληνικής λέξης.

                                 «L’ 'Etat c'est Moi!» Το κράτος είμαι εγώ!

                                                                    Λέξεις τής εποχής

   Αφορμή,  να στεριώσουμε τις  σκέψεις μας σε ετούτο, το χαρτί, μέτρησε   η αναφορά τού Πρωθυπουργού, κ Τσίπρα, στην διάγνωσή του, ότι…η συμπεριφορά τής…Τρόικα, έναντι στη χώρας μας, συνιστά… «ύβριν».

   Η «Ύβρις», όπως την πολιτογράφησε ο ελληνικός νους, χαρακτηρίζει την όποια, αλαζονική στάση, την κάθε υπέρβαση τού μέτρου και αυθαιρεσία, την κάθε ασεβή καταπάτηση των θείων και ανθρώπινων δικαίων και την  παράνομη επικράτηση μιας  πλεονάζουσας δύναμης… μυϊκής, οικονομικής και θρασύτητας κ. λπ.

   Η αρχαία «Ύβρις», και σήμερα  ως σκάνδαλο, είναι η κάθε παράνομη επιβολή αυθάδειας και αναίδειας, κακότητας, κακοήθειας, μεγαλομανίας, πάθους,   πλεονεξίας   φανατισμού κ.λπ. προς την ουσιώδη αξία της ανθρώπινης ζωής, την…αξιοπρέπεια.

  Στο πλήθος των αρνητικών μορφών της, η «Ύβρις» σηματοδοτεί  και το πλάτος τού ρόλου της  που ασκεί σε βάρος τής  κοινωνικής ζωής.

 « ἔστι γὰρ ὕβρις τὸπράττειν καὶλέγεινἐφ᾽ οἷς αἰσχύνη ἔστι τῷ πάσχοντι.»  

   « Είναι, δηλαδή, η Ύβρις η τακτική  μιας απάνθρωπης επίθεσης, με λόγια και με πράξεις που βλάπτει και ντροπιάζει εκείνον που την υφίσταται » ( 1378 b23 Ρητ. Αριστ.)

 Στην πίστη των τραγικών, «η ύβρις» έχει ημερομηνία λήξης και ο… υβριστής  τιμωρείται με το τίμημα τής ολοσχερούς καταστροφής του που σημαίνει: « Ουαί… δι’ ού το σκάνδαλον έρχεται». Αλίμονο, στους υπεύθυνους τού  κάθε κακού…

 ( Ματθ. ιστ΄ 7)

                                                         ****

   Την 18-10-1993, η εφημερίδα, « ΤΑ ΝΕΑ», μάς πληροφορούσε ότι η εφημερίδα «Λιμπερασιόν» είχε καταγράψει ένα λεύκωμα τής  Γαλλικής Ακαδημίας που περιλάμβανε  όλες τις νέες λέξεις  που εμπλούτισαν την Γαλλική γλώσσα, στην  περίοδο, 1973-1993. 

   Μια άλλη εφημερίδα, «Ουάσιγκτον ποστ», θέλοντας να σηματοδοτήσει  το νόημα και τον ρόλο που διαδραματίζει η «Ύβρις» στην κοινωνική ζωή,  αποσπώντας την, την πρόβαλε στο ύψος ενός κιονόκρανου, με τον υπότιτλο: «Λέξεις τής… εποχής»

(βλ.  σκίτσο).

  Την γράφουνε « hubris» και την προφέρουνε « χιούμπρις». Είναι, βέβαια, η αρχαίο ελληνική λέξη,  «ύβρις».

 «Είναι, άλλωστε, γνωστό, συμπληρώνει η εφημερίδα, το πλήθος των ελληνικών λέξεων, που πλούτισαν την  ορολογία όλων των κλάδων τής φιλοσοφίας, τής επιστήμης, τής τέχνης, τής ιατρικής»

                                                       ****

 Η «Ύβρις», στην αρχέτυπη Ιουδαϊκή και Ελληνική εποχή, εντοπίζεται στην αλαζονεία τού ανθρώπου, που στην υπεροψία του,  θέλησε να καταργήσει τον μονόλογο… τού  Θεού  και,  στην πλεονεξία του, να σφετεριστεί την εξουσία Του!.

 Ο Προμηθέας, το σύμβολο τής ελληνικής νοημοσύνης κι ο Αδάμ, ο ανθρώπινος προπάτορας, στην υπεροψία τους,  διέπραξαν «Ύβριν», Σκάνδαλο!.

 Ο πρώτος, γιατί παραβίασε το θεϊκό άβατο, για να υφαρπάξει  την  σοφία τού Δωδεκάθεου  κι ο δεύτερος, επειδή, στην πλεονεξία του, αμφισβήτησε την Θεϊκή γνώση και στο θράσος του θέλησε να εκτοπίσει τον Θεό  και να οικειοποιηθεί τον… Παράδεισο!

Αλλά, «Ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται!» Και οι δυο τιμωρημένοι παρά την δύναμή τους ταπεινώθηκαν.

 Ο ένας, υποφέρει, ακόμα,  δεμένος στον Καύκασο,  ο άλλος εκδιωγμένος από τον Παράδεισο συνεχίζει  την  περιπλάνησή του.

 Ο Κρέων, όσοι θυμόμαστε την… Αντιγόνη, διέταξε να την θάψουν  ζωντανή, γιατί τόλμησε να θάψει με τις καθιερωμένες τιμές τον νεκρό αδελφό της, παρακάμπτοντας  την αυθάδη  διαταγή του.   

  Κι οι τρεις τους, στην «υβριστική», σκανδαλώδη  συμπεριφορά τους, απέναντι στην θεϊκή κι ανθρώπινη αξιοπρέπεια,  ξεπλήρωσαν το αδίκημά τους, με το βαρύ τίμημα τής καταστροφής τους.

  Η ταυτότητά σου είναι η Αξιοπρέπειά «σου». Αν  χάσεις αυτήν, την ταυτότητα, δεν μπορείς να εκδώσεις άλλη, την… χάνεις για πάντα!

Αλήθεια, τί πρέσβευε και τί πρεσβεύει η τοπική Διοίκηση τού πρόσφατου χθες και τού σήμερα, σχετικά με το τί σημαίνει «ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη, σεβασμός, δημοκρατία, νόμοι,  αξίες κ.λπ. Τήρησε ποτέ, στον λαϊκισμό της  και στον άκρατο Μακιαβελισμό της, το  καταπίστευμά της: «Πρώτα ο πολίτης»

                                                          ***

   Η ηθική συνείδηση, λέει ο Δημόκριτος, προσομοιώνεται με την δύναμη τών φυσικών νόμων. Η Ηθική, δηλαδή, και Φυσικοί νόμοι, στην εκλεκτική τους συγγένεια, έχουν κοινές τις συντεταγμένες τροχιές τους, όταν πρόκειται   να επιβάλουν την αναπόφευκτη  τιμωρία τού κάθε σκανδαλοποιού ανθρώπινου όντος.

  Η δικαιοσύνη, ο σεβασμός, η ισότητα, το όσιο, το ιερό, η εντιμότητα, η αξιοπρέπεια κ.λπ., ως ιδέες,  ορίζουν την ζωή, αλλά και  το δέον γενέσθαι σε μια Δημοκρατία.

 Η πολιτική, όμως, της χώρας μας, στην υπέρβαση τού μέτρου τής εξουσίας της και στα σκάνδαλα των ατομικών συμφερόντων της, αγνοώντας αυτές  τις αξίες κατέστησετην Δημοκρατία μας συνώνυμη τής διαφθοράς, τής ανικανότητας, τής συνακόλουθης ντροπής και της φαινόμενης, τώρα, κατάρρευσής της.

 Και πραγματικά, στον Θουκυδίδη, (1.38), η «ύβρις», ως  αχαλίνωτο πάθος σκανδάλων ενός ατομισμού,  συνάπτεται με το φρόνημα…«εξουσία!».  « …η δε εξουσία ύβρει την πλεονεξίαν παρέχει!» Δηλαδή, η εξουσία,  στην δύναμη τού έτσι με συμφέρει, γεννά την… πλεονεξία της. «Με άλλα λόγια η εξουσία στο προκλητικό της σκάνδαλο,  θέλει, πάντα, τα πάντα για τον εαυτό της!» Όπερ επαληθεύει το: «Ουδείς την εαυτού σάρκα εμίσησεν»- ή ότι ο: κάθε «Ιούδας τυφλούται τώ πάθει τής… φιλαργυρίας».   

   Είναι και ιστορικά βεβαιωμένο ότι η εξουσία, η δημοσιονομική δύναμη, η ατομική βόμβα, η μυϊκή…δύναμη, το θράσος κ.λπ. έχουν την δική τους ηθική, τον δικό τους νόμο που τον επιβάλλουν σε όποιον τον… αμφισβητήσει είτε αυτό λέγεται ΗΠΑ, Ρωσία, Ε.Ε. Κίνα, Γερμανία κ.λπ.

  Το άτομο, «ύβρις», συναντάται  σ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις, σ’ όλη την πολιτική και διοικητική διαβάθμιση και σ’ ένα γειτονικό σου κράτος. Αλλά άτομο υβριστικό,    είναι κι ένας κυβερνήτης, κι ένας  τοπικός… ταγός, κι ένας απλός υπάλληλος κι οποιοσδήποτε άλλος που, όταν τού ανατεθεί εξουσιαστικό  πόστο, παριστάνει  τον…Κέρβερο  Βεληγκέκα, ενώ, ως μπράβος,  τραμπούκος,  είναι και έτοιμος να ….χειροδικήσει και να σκοτώσει.

                                                               ****

   Σήμερα, στην συγκρουσιακή διελκυστίνδα Ελλάδας, Ε.Ε. Γερμανίας τού Σόιμπλε, ποιος παίζει τον πρώτο ρόλο της ύβρης;   

 Πάντως, η τυπική λογική τού Σόϊμπλε, που στο γονιδιακό της « είναι»* επιμένει στο: «Συμφωνήσαμε. Δανείστηκες. Οφείλεις να….πληρώσεις» είναι, αναντίρρητα, «ορθή». Και, σίγουρα, στην ουσία και στον ορισμό τής λογικής αυτής, αναγνωρίζει κάποιος ότι μεσοβέζικη, εναλλακτική λύση, δεν… χωρεί, δεν… περπατάει!

 Όμως, κατά την Αριστοτελική θέση, όταν η τυπική λογική, στην ακρότητά της, αγνοεί, όπως σε μας, εδώ, τις δομές τής αποτυχίας των 5 χρόνων τού μνημονίου και όταν βλάπτει, επιπλέον, και τρίτους και όταν αγνοεί, στην αδιαλλαξία της, το διαλλακτικό αίσθημα μιας ανθρωπιστικής κρίσης, τότε η στάση Σόιμπλε παύει να είναι ποιοτικά ηθική και στον φαινόμενον δογματισμό της που αποποιείται το κοινο το συμφέρον όλων είναι απορριπτέα! 

Μια προσομοίωση καθιστά τον λόγο μας εγκυρότερο, «Στην Δημοκρατία οι πολίτες είναι ο αδιαμφισβήτητος κριτής τής εξουσίας και αποτελεί δικαίωμά τους, να επιλέξουν, στην ψήφο τους,  ακόμα και την... καταστροφή τους»

Όμως, η επιλογή αυτή, στην τυπική της λογική, επειδή ως  απόλυτη δικαιοσύνη, είναι άκρα… αδικία,  απορρίπτεται! Γιατί όταν στην τυπική λογική δεν εκφράζεται μαζί  ως παράμετρος και το περιεχόμενο  μιας ουσιαστικής, τότε η τυπική λογική ελέγχεται ως άκυρη και ως εκ τούτου απορριπτέα!.

 Συνηγορεί κι ο Κικέρων:«SummumjusSummainjuria» Η άκρα δικαιοσύνη είναι άκρα αδικία!

   Εμείς, εδώ στον τόπο μας,  υιοθετήσαμε  ό, τι  χυδαίο διαθέτει  η μάζα, ο εσωτερικά άδειος πολίτης, η χαμηλή  πνευματικότητα, η κάθε είδους βάρβαρη εμφάνιση και ευτελής συμπεριφορά, που ούτε στην παράδοση πιστεύει ούτε   στα αξίες.

  Το παρελθόν μας το σβήσαμε,  το μέλλον δεν προβάλλει  ευοίωνο, αισιόδοξο. Οι όποιες  προοπτικές προβάλλουν στο παρόν παραμένουν, απλά, μια ανοικτή δυνατότητα.

. Την πίστη μας, σ’ ότι προσφέρει το παρόν, πρέπει να την χειριστούμε αποφασιστικά, γιατί βρισκόμαστε στις παραμονές ολικής μας καταστροφής.

 Καιρός… να συναντηθούμε, να συναντήσει ο ένας τον άλλον.                                    

Και θα δικαιωθεί και ο λόγος τής Ζακλίν ντε Ρομιγί, που άγιασε στο πνεύμα των προγόνων μας και  που, από τον  τάφο της,  ακούγεται η φωνή της:

 « Μάς αφήνει άναυδους η δύναμη των Ελλήνων, να επιβιώνουν και να ξεχωρίζουν μέσα από άπειρες κρίσεις και…ανατροπές τους!»

                                                                                    Π.Α.Χαμουζάς

                                                                                      28-3-2015