Επιστήμες στην Ελλάδα

ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 

Μηχανισμοί προστασίας του καταναλωτή και της πολιτείας στην αρχαία Ελλάδα, Τελευταία γίνεται πολύς λόγος για θέματα γύρω από την ποιότητα και πολλοί ίσως να νομίζουν ότι αποτελεί μια σύγχρονη υπόθεση, στενά συνυφασμένη με τη σημερινή αλματώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας. Kι όμως οι ρίζες της φθάνουν βαθιά στη μακρινή αρχαιότητα και αυτό αποδεικνύεται από τα κείμενα της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας, από τις υπάρχουσες ενεπίγραφες στήλες και τέλος από την έρευνα γύρω από αρχαιολογικά ευρήματα.

H μελέτη της ενεπίγραφης στήλης της Ελευσίνας του 4ου αιώνα π.X. αποτέλεσε για μένα μια μεγάλη αποκάλυψη. Tο κείμενο αναφέρεται σε μία παραγγελία για την κατασκευή των μπρούντζινων συνδέσμων (εμπολίων και πόλων) που θα έμπαιναν ανάμεσα στους σπονδύλους των κιόνων της Φιλώνειας Στοάς. Eνα πανέμορφο κτίσμα που θα ανεγειρόταν μπροστά σε ένα παλαιότερο, το Τελεστήριο της πόλης αυτής. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η αναφορά στη σύνθεση που θα έπρεπε να έχουν οι μπρούντζινοι σύνδεσμοι: «Χαλκού δε εργάσεται Μαριέως, κεκραμένου την δωδεκάτην τα ένδεκα μέρη χαλκού το δε δωδέκατον καττιτέρου».

Θα έπρεπε με άλλα λόγια ο μπρούντζος να παραχθεί στο Μάριον της Κύπρου και το κράμα να περιέχει στα 12, τα 11 χαλκό και το 1/12, δηλαδή τα 8,33 % κασσίτερο. Ως άνθρωποι σκεφτόμαστε, τότε, οπωσδήποτε θα εφήρμοζαν έναν εμπειρικό τρόπο ελέγχου της ποιότητας των μπρούντζινων αυτών συνδέσμων. Γιατί αν δεν έκαναν τον έλεγχο, θα υπήρχε αναμφίβολα ο κίνδυνος νοθείας. Aυτό ενισχύεται και από την ύπαρξη μιας άλλης επιγραφής, η οποία αναφέρει ότι η τιμή του χαλκού ήταν 35 δρχ. το τάλαντο, ενώ του κασσιτέρου 230 δρχ., δηλαδή ήταν πάνω 6,5 φορές ακιβότερος.

Μία άλλη ενεπίγραφη στήλη του 375 π.X. αναφέρεται στον έλεγχο ποιότητας των Αττικών αργυρών νομισμάτων. Ένα από τα κυριότερα σημεία του Αθηναϊκού νόμου είναι τα ακόλουθα: «O δε δημόσιος Δοκιμαστής (αρχαία λέξη), που κάθεται ανάμεσα στις τράπεζες οφείλει να δοκιμάζει προσκομιζόμενο νόμισμα. Aν αποδειχθεί γνήσιο, τότε ο Δοκιμαστής να το επιστρέψει στον κομιστή, εάν όμως είναι υπόχαλκο ή υπομόλυβδο ή κίβδηλο να το χαράξει πέρα για πέρα αμέσως και να το αφιερώσει στο ιερό της μητέρας των θεών».

Αυτό σημαίνει ότι γινόταν ένας αυστηρός έλεγχος της ποιότητας των αργυρών Αττικών νομισμάτων και μάλιστα σε μια πολύ κακή εποχή για την Αθηναϊκή οικονομία. Έπρεπε, λοιπόν, η πολιτεία να λάβει τα μέτρα της για να προστατέψει το νόμισμά της και να αυξήσει ταυτόχρονα την αξιοπιστία του κόσμου απέναντι στο τελευταίο.

Έλεγχος Ποιότητας Κρασιού

Δύο ενδιαφέρουσες ενεπίγραφες στήλες στο μουσείο της Θάσου αναφέρονται σε τρεις νόμους – οδηγίες γύρω από την εμπορία, τη διακίνηση, τη σήμανση και τον έλεγχο ποιότητας του κρασιού. H πιο σημαντική πληροφορία που μας δίνει ένας από τους νόμους αυτούς είναι η ύπαρξη μιας γεωγραφικής περιοχής που οριζόταν από τη Θάσο, το ακρωτήρι της Παχείης και τη χερσόνησο του Άθω, που ίσχυαν οι ίδιοι νόμοι, οι ίδιες οδηγίες, τα ίδια πρότυπα και τα ίδια πρόστιμα για τους παραβάτες. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την περιοχή αυτή ως την αρχαιότερη Ευρωπαϊκή οικονομική κοινότητα.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι και η ακόλουθη: Aν ένας κυβερνήτης πλοίου, παραβαίνοντας τις οδηγίες της οικονομικής αυτής κοινότητας, προέβαινε στην εισαγωγή ξένου κρασιού, τότε και αυτός και ο πλοιοκτήτης του πλοίου θα πλήρωναν το ίδιο πρόστιμο που θα πλήρωνε εκείνος που θα τολμούσε να νοθεύσει το κρασί με νερό, «ο παρά τον οίνον ύδωρ παραχέων». Aυτό σημαίνει ότι υπήρχε ένας άλλος νόμος – οδηγία που καθόριζε το ύψος του τιμήματος και πιθανόν και τον τρόπο δειγματοληψίας ή ακόμη και εκείνον του ελέγχου ποιότητας.