Μουσική αρχαίας Ελλάδος
ΑΡΧΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ » Μουσική αρχαίας Ελλάδος
Σίγουρα, το γνησιότερο και αυθεντικότερο είδος Εβραϊκής μουσικής είναι η ψαλμωδία, που πρέπει να έχει διατηρήσει πολλά από τα στοιχεία της αρχαίας Εβραϊκής μουσικής. Επίσης έχουμε στοιχεία για λαϊκά τραγούδια (του πηγαδιού, του πολέμου κτλ.) και για μερικά όργανα όπως η χασόσρα (τρομπέτα) και το σοφάρ (κόρνο) στο οποίο, μάλιστα, απέδιδαν μαγικές ιδιότητες. Τα όργανα, με μοναδική εξαίρεση το σοφάρ, είχαν αποκλειστεί πια από τη μουσική της συναγωγής.
Στο διάστημα μεταξύ του 4ου και 10ου μ.Χ. αιώνα συναντάμε μία μορφή αγκιστροειδούς σημειογραφίας. Η λαϊκή μουσική, παρά τις απαγορεύσεις των ραβίνων, έχει κι αυτή την παρουσία της στις κοινότητες της διασποράς. Με βάση τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η μουσική κατείχε σημαντική θέση σε ολόκληρη την πολιτισμένη αρχαιότητα. Ίσως τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών μας δώσουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την αλληλεπίδραση της μουσικής κληρονομιάς μεταξύ των λαών. Ένα, όμως, είναι σίγουρο ότι μέσα από τη μουσική πολλοί αρχαίοι λαοί θα έβρισκαν κοινό τρόπο επικοινωνίας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η μουσική ως τέχνη και στοιχείο πολιτισμού κατείχε κορυφαία θέση στην κοινωνία της Αρχαίας Ελλάδας. Η μουσική δεν ήταν απλά μια μορφή τέχνης και αυτοέκφρασης αλλά ένα δομικό στοιχείο της εκπαίδευσης άρρηκτα συνυφασμένο με την αρετή και τη φιλοσοφία. Αυτό εξηγεί γιατί καλός μουσικός στην Αρχαία Ελλάδα δεν θεωρούνταν αυτός που ήταν δεξιοτέχνης σε ένα μουσικό όργανο ούτε αυτός που τραγουδούσε όμορφα, αλλά αυτός που μπορούσε δια της μουσικής τέχνης να μεταδώσει ηθικές αξίες, κάλλος και αρετή.
Απόδειξη της ύψιστης σημασίας της μουσικής στην αρχαιότητα είναι ότι αυτή υπήρχε σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες, στις γιορτές, στο δράμα, στα γυμναστήρια, στις λατρευτικές εκδηλώσεις, στις σπονδές. Στον ιερό χώρο των Δελφών υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στον θεό Απόλλωνα, το Θεό της μουσικής, όπου γίνονταν Πανελλήνιοι μουσικοί αγώνες. Αοιδοί, ραψωδοί με λύρες και άλλα μουσικά όργανα, υμνούσαν μέσω της μουσικής τους τα κατορθώματα των ηρώων και τη δύναμη των θεών, και παρήγαγαν άσματα για όλες τις ανθρώπινες καταστάσεις και εμπειρίες.
H μουσική υπήρξε στενός συνοδοιπόρος της ζωής του ανθρώπου από τα Προϊστορικά χρόνια. Μέσα από τη μουσική ο άνθρωπος διασκέδαζε, μορφωνόταν, γιατρευόταν, εξέφραζε τις χαρές και τις λύπες τους. Η μουσική, λοιπόν, είναι από τις τέχνες που μπήκε στην ζωή του ανθρώπου από ένα πρώιμο στάδιο της ιστορίας του. Από τις πιο απλές έως και τις πιο πολύπλοκες μουσικές δομές, η τέχνη αυτή φαίνεται να επηρέασε τον άνθρωπο καθώς παρατηρούμε ότι είναι συζευγμένη με την θρησκεία των λαών αλλά και με άπειρες εκφάνσεις της καθημερινής ζωής.
Ο Έλληνας φιλόσοφος Πυθαγόρας, που έζησε γύρω στο 500 π.Χ., λέγεται ότι είχε ανακαλύψει πως οι νότες οι οποίες ηχούν αρμονικά μαζί, έχουν απλούς λόγους συχνοτήτων μεταξύ τους: για παράδειγμα, μια νότα που είναι μια οκτάβα υψηλότερη από μιαν άλλη έχει διπλάσια συχνότητα. Η «διατονική» κλίμακα του Πυθαγόρα, που αποτελεί ακόμα τη βάση της δυτικής μουσικής, αποτελείται από επτά νότες. Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης να μελετούν τον τρόπο που επηρεάζει η μουσική τον ανθρώπινο ψυχισμό καθώς επίσης και τον τρόπο που αλληλεπιδρά με την υγεία του. Όσον αφορά το θέμα της υγείας του ατόμου, η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στην ίαση ασθενειών τόσο σωματικών όσο και ψυχικών.
Κι αυτό έχει να κάνει άμεσα με την ευεργετική δράση της επάνω στη λειτουργία του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, η μουσική έχει την δυνατότητα να μειώσει την αρτηριακή πίεση καθώς και να βελτιώσει την αναπνοή. Αυτό είναι αποτέλεσμα της επιρροής της επάνω στους νευρικούς υποδοχείς του σώματος, και έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του στρες και του άγχους, την επίτευξη της καλύτερης και απαρακώλυτης κυκλοφορίας του αίματος, ενώ συμβάλει στην αύξηση της αυτοπεποίθησης των ασθενών έχοντας σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη ανάρρωση τους. Πολλοί άλλοι φιλόσοφοι στην αρχαία Ελλάδα χρησιμοποίησαν τη μουσική για θεραπευτικούς λόγους αλλά και γιατί θεωρούσαν τη μουσική κάτι Θείο.
α) Θα εγκαταλείψει την αρχαία θεωρία με τις σύντονες κλίμακές της και θα προσχωρήσει σε ''λογιοποίηση'' ενός πανάρχαιου ακούσματος, με τις σπονδειακές κλίμακές του, πραγματοποιώντας χρονικό άλμα 8 αιώνων προς τα πίσω, συνεπικουρούμενη από την ευρύτερη υιοθεσία της πολεμικής του Αριστόξενου κατά της θεωρίας που εκδηλώθηκε ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ.
β) Εστιάζεται στην έκφραση αποκλειστικά του ιερού στοιχείου.
γ) Φθάνει να ρυθμίζεται και να ελέγχεται από τον ιερατικό κύκλο του Πατριαρχείου, αντίθετα με την προηγούμενη και ειδοποιά Ελληνική κατάσταση ρύθμισης του λόγιου μουσικού πολιτισμού από τους φιλοσόφους, από παράγοντα δηλαδή κοσμικό.
Αυτές οι δύο φράσεις περικλείουν με διαυγή και καίριο τρόπο τη βαθύτατη πεποίθηση των αρχαίων Ελλήνων ότι η μουσική δε διδάσκεται αλλά διδάσκει. Διδάσκει τη διαμόρφωση του χαρακτήρα «επί το εύσχημον». Παρόλο που η Ελληνική μουσική δεν είναι η πιο αρχαία για την οποία έχουμε πληροφορίες, μιας και προηγήθηκε η μουσική των Σουμερίων, των Ασσυρίων - Βαβυλωνίων των Αιγυπτίων και των Εβραίων, έχει ωστόσο μια πολύ μεγαλύτερη σπουδαιότητα, τόσο επειδή έχουμε γι’ αυτήν πολυάριθμες έμμεσες μαρτυρίες (λογοτεχνικές και αρχαιολογικές).
Όσο και επειδή οι Έλληνες έθεσαν για πρώτη φορά το πρόβλημα της μουσικής ως αισθητικό και επιστημονικό γεγονός, επηρεάζοντας βαθιά τη Μεσαιωνική παραγωγή και, κατά συνέπεια, το ίδιο το σύγχρονο μουσικό σύστημα. Άλλωστε, το δυτικό μουσικό σύστημα έχει τη βάση του στους τρόπους, δηλαδή στις κλίμακες, των αρχαίων Ελλήνων. Μπορούμε λοιπόν να πούμε με βεβαιότητα, χωρίς ίχνος υπερβολής, ότι αν όλα όσα προηγήθηκαν της μουσικής των αρχαίων Ελλήνων ήταν «Προϊστορία», με την Ελληνική μουσική αρχίζει η «ιστορία» της δυτικής μουσικής.
Στο διάστημα μεταξύ του 4ου και 10ου μ.Χ. αιώνα συναντάμε μία μορφή αγκιστροειδούς σημειογραφίας. Η λαϊκή μουσική, παρά τις απαγορεύσεις των ραβίνων, έχει κι αυτή την παρουσία της στις κοινότητες της διασποράς. Με βάση τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η μουσική κατείχε σημαντική θέση σε ολόκληρη την πολιτισμένη αρχαιότητα. Ίσως τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών μας δώσουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την αλληλεπίδραση της μουσικής κληρονομιάς μεταξύ των λαών. Ένα, όμως, είναι σίγουρο ότι μέσα από τη μουσική πολλοί αρχαίοι λαοί θα έβρισκαν κοινό τρόπο επικοινωνίας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η μουσική ως τέχνη και στοιχείο πολιτισμού κατείχε κορυφαία θέση στην κοινωνία της Αρχαίας Ελλάδας. Η μουσική δεν ήταν απλά μια μορφή τέχνης και αυτοέκφρασης αλλά ένα δομικό στοιχείο της εκπαίδευσης άρρηκτα συνυφασμένο με την αρετή και τη φιλοσοφία. Αυτό εξηγεί γιατί καλός μουσικός στην Αρχαία Ελλάδα δεν θεωρούνταν αυτός που ήταν δεξιοτέχνης σε ένα μουσικό όργανο ούτε αυτός που τραγουδούσε όμορφα, αλλά αυτός που μπορούσε δια της μουσικής τέχνης να μεταδώσει ηθικές αξίες, κάλλος και αρετή.
Απόδειξη της ύψιστης σημασίας της μουσικής στην αρχαιότητα είναι ότι αυτή υπήρχε σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες, στις γιορτές, στο δράμα, στα γυμναστήρια, στις λατρευτικές εκδηλώσεις, στις σπονδές. Στον ιερό χώρο των Δελφών υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στον θεό Απόλλωνα, το Θεό της μουσικής, όπου γίνονταν Πανελλήνιοι μουσικοί αγώνες. Αοιδοί, ραψωδοί με λύρες και άλλα μουσικά όργανα, υμνούσαν μέσω της μουσικής τους τα κατορθώματα των ηρώων και τη δύναμη των θεών, και παρήγαγαν άσματα για όλες τις ανθρώπινες καταστάσεις και εμπειρίες.
H μουσική υπήρξε στενός συνοδοιπόρος της ζωής του ανθρώπου από τα Προϊστορικά χρόνια. Μέσα από τη μουσική ο άνθρωπος διασκέδαζε, μορφωνόταν, γιατρευόταν, εξέφραζε τις χαρές και τις λύπες τους. Η μουσική, λοιπόν, είναι από τις τέχνες που μπήκε στην ζωή του ανθρώπου από ένα πρώιμο στάδιο της ιστορίας του. Από τις πιο απλές έως και τις πιο πολύπλοκες μουσικές δομές, η τέχνη αυτή φαίνεται να επηρέασε τον άνθρωπο καθώς παρατηρούμε ότι είναι συζευγμένη με την θρησκεία των λαών αλλά και με άπειρες εκφάνσεις της καθημερινής ζωής.
Ο Έλληνας φιλόσοφος Πυθαγόρας, που έζησε γύρω στο 500 π.Χ., λέγεται ότι είχε ανακαλύψει πως οι νότες οι οποίες ηχούν αρμονικά μαζί, έχουν απλούς λόγους συχνοτήτων μεταξύ τους: για παράδειγμα, μια νότα που είναι μια οκτάβα υψηλότερη από μιαν άλλη έχει διπλάσια συχνότητα. Η «διατονική» κλίμακα του Πυθαγόρα, που αποτελεί ακόμα τη βάση της δυτικής μουσικής, αποτελείται από επτά νότες. Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης να μελετούν τον τρόπο που επηρεάζει η μουσική τον ανθρώπινο ψυχισμό καθώς επίσης και τον τρόπο που αλληλεπιδρά με την υγεία του. Όσον αφορά το θέμα της υγείας του ατόμου, η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στην ίαση ασθενειών τόσο σωματικών όσο και ψυχικών.
Κι αυτό έχει να κάνει άμεσα με την ευεργετική δράση της επάνω στη λειτουργία του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, η μουσική έχει την δυνατότητα να μειώσει την αρτηριακή πίεση καθώς και να βελτιώσει την αναπνοή. Αυτό είναι αποτέλεσμα της επιρροής της επάνω στους νευρικούς υποδοχείς του σώματος, και έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του στρες και του άγχους, την επίτευξη της καλύτερης και απαρακώλυτης κυκλοφορίας του αίματος, ενώ συμβάλει στην αύξηση της αυτοπεποίθησης των ασθενών έχοντας σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη ανάρρωση τους. Πολλοί άλλοι φιλόσοφοι στην αρχαία Ελλάδα χρησιμοποίησαν τη μουσική για θεραπευτικούς λόγους αλλά και γιατί θεωρούσαν τη μουσική κάτι Θείο.
Η μουσική, όμως, δεν ήταν «προτέρημα» μόνο των Ελλήνων. Μέσα από μία συγκριτική μελέτη στην ιστορία των λαών μπορεί κάποιος να διαπιστώσει πόσο σημαντικό ρόλο είχε στη ζωή του αρχαίου κόσμου η μουσική και πόσο βοήθησε την ανάπτυξη των διαφόρων πολιτισμών στην αρχαιότητα. Εν κατακλείδι, ο αρχαίος Ελληνικός λόγιος μουσικός πολιτισμός βασίστηκε κυρίως στην προτεραιότητα της θεωρίας έναντι της πράξης και στην θεώρηση της μουσικής ως φορέα ηθικών και παιδαγωγικών ευεγερτημάτων.
Άσκησε δε ιδιαίτερη επίδραση τόσο στον μουσικοθεωρητικό στοχασμό των Αράβων όσο και στον μουσικό πολιτισμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά το 2ο αιώνα μ.Χ., λόγια μουσική έκφραση του Ελληνικού πολιτισμικού χώρου θα καταστεί η Βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική, η οποία:α) Θα εγκαταλείψει την αρχαία θεωρία με τις σύντονες κλίμακές της και θα προσχωρήσει σε ''λογιοποίηση'' ενός πανάρχαιου ακούσματος, με τις σπονδειακές κλίμακές του, πραγματοποιώντας χρονικό άλμα 8 αιώνων προς τα πίσω, συνεπικουρούμενη από την ευρύτερη υιοθεσία της πολεμικής του Αριστόξενου κατά της θεωρίας που εκδηλώθηκε ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ.
β) Εστιάζεται στην έκφραση αποκλειστικά του ιερού στοιχείου.
γ) Φθάνει να ρυθμίζεται και να ελέγχεται από τον ιερατικό κύκλο του Πατριαρχείου, αντίθετα με την προηγούμενη και ειδοποιά Ελληνική κατάσταση ρύθμισης του λόγιου μουσικού πολιτισμού από τους φιλοσόφους, από παράγοντα δηλαδή κοσμικό.
«Διά της μουσικής πράττειν τε και ρυθμίζειν επί το εύσχημον»
«Ούκ εστί πράξις εν ανθρώποις, ήτις άνευ μουσικής τελείται»
Αυτές οι δύο φράσεις περικλείουν με διαυγή και καίριο τρόπο τη βαθύτατη πεποίθηση των αρχαίων Ελλήνων ότι η μουσική δε διδάσκεται αλλά διδάσκει. Διδάσκει τη διαμόρφωση του χαρακτήρα «επί το εύσχημον». Παρόλο που η Ελληνική μουσική δεν είναι η πιο αρχαία για την οποία έχουμε πληροφορίες, μιας και προηγήθηκε η μουσική των Σουμερίων, των Ασσυρίων - Βαβυλωνίων των Αιγυπτίων και των Εβραίων, έχει ωστόσο μια πολύ μεγαλύτερη σπουδαιότητα, τόσο επειδή έχουμε γι’ αυτήν πολυάριθμες έμμεσες μαρτυρίες (λογοτεχνικές και αρχαιολογικές).
Όσο και επειδή οι Έλληνες έθεσαν για πρώτη φορά το πρόβλημα της μουσικής ως αισθητικό και επιστημονικό γεγονός, επηρεάζοντας βαθιά τη Μεσαιωνική παραγωγή και, κατά συνέπεια, το ίδιο το σύγχρονο μουσικό σύστημα. Άλλωστε, το δυτικό μουσικό σύστημα έχει τη βάση του στους τρόπους, δηλαδή στις κλίμακες, των αρχαίων Ελλήνων. Μπορούμε λοιπόν να πούμε με βεβαιότητα, χωρίς ίχνος υπερβολής, ότι αν όλα όσα προηγήθηκαν της μουσικής των αρχαίων Ελλήνων ήταν «Προϊστορία», με την Ελληνική μουσική αρχίζει η «ιστορία» της δυτικής μουσικής.
ΠΗΓΕΣ :
http://www.ekivolos.gr/H%20mousikh%20sthn%20arxaia%20Ellada.pdf
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/827/1/M01.030.05.pdf
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/826/1/M01.030.04.pdf
http://lifehub.gr/arxaia-ellhnikh-mousikh/
http://www.army.gr/files/File/epitheorisi/200502_%CE%97%20%CE%9C%CE%9F%CE%A5%CE%A3%CE%99%CE%9A%CE%97%20%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D%20%CE%91%CE%A1%CE%A7%CE%91%CE%99%CE%91%20%CE%95%CE%9B%CE%9B%CE%91%CE%94%CE%91.pdf
http://g-pribas.pblogs.gr/files/134958-%C3%81%C3%B1%C3%B7%C3%A1%C3%9F%C3%AF%C3%A9%20%C2%B8%C3%AB%C3%AB%C3%A7%C3%AD%C3%A5%C3%B2%20%C3%8C%C3%AF%C3%B5%C3%B3%C3%A9%C3%AA%C3%AF%C3%9F.pdf
http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2015/07/Artemi-musica-24grammata.com_.pdf
http://www.pneuma.gr/downloads/arcmus.doc
http://www.ekivolos.gr/H%20mousikh%20sthn%20arxaia%20Ellada.pdf
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/827/1/M01.030.05.pdf
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/826/1/M01.030.04.pdf
http://lifehub.gr/arxaia-ellhnikh-mousikh/
http://www.army.gr/files/File/epitheorisi/200502_%CE%97%20%CE%9C%CE%9F%CE%A5%CE%A3%CE%99%CE%9A%CE%97%20%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D%20%CE%91%CE%A1%CE%A7%CE%91%CE%99%CE%91%20%CE%95%CE%9B%CE%9B%CE%91%CE%94%CE%91.pdf
http://g-pribas.pblogs.gr/files/134958-%C3%81%C3%B1%C3%B7%C3%A1%C3%9F%C3%AF%C3%A9%20%C2%B8%C3%AB%C3%AB%C3%A7%C3%AD%C3%A5%C3%B2%20%C3%8C%C3%AF%C3%B5%C3%B3%C3%A9%C3%AA%C3%AF%C3%9F.pdf
http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2015/07/Artemi-musica-24grammata.com_.pdf
http://www.pneuma.gr/downloads/arcmus.doc
http://greekworldhistory.blogspot.gr/
