Τεχνολογία στην Ελλάδα

Πολυτελή Όπλα
Στις αρχαίες πηγές υπάρχουν πληροφορίες για πολυτελή όπλα. Oι αξιωματικοί και οι βασιλείς ξεχώριζαν στη μάχη από τη λαμπρότητα των όπλων τους. Αναφέρουμε την περίφημη πανοπλία του Αχιλλέα, την ασπίδα του Αλκιβιάδη «εκ χρυσού και ελέφαντος», τη χρυσοπόρφυρη ασπίδα του Νικία και τα λαμπρά όπλα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος στη μάχη των Γαυγαμήλων φορούσε περιτραχήλιο στολισμένο με πολύτιμους λίθους. H χρυσελεφάντινη ασπίδα, το χρυσοποίκιλτο ξίφος και η επίχρυση επένδυση της φαρέτρας, τα οποία βρέθηκαν στον Μακεδονικό τάφο II της Βεργίνας, που αποδόθηκε στον Βασιλιά Φίλιππο B΄ ή στον Φίλιππο Γ΄ τον Αρριδαίο.

Είναι από τα καλύτερα παραδείγματα καταστόλιστων όπλων που σώθηκαν. Πρέπει να τονιστεί ότι όλα τα όπλα, είτε απλά είτε με πολυτελή διακόσμηση, ήταν κατασκευασμένα αποκλειστικά για πολεμική χρήση. Δεν υπήρχαν τελετουργικά όπλα. Tα όπλα της Bεργίνας, τα οποία αναφέρθηκαν, είναι κατασκευασμένα με τις προδιαγραφές αποτελεσματικότητας που προβλέπονταν για όλα τα όπλα. Oι ανάγλυφες μορφές στο έμβλημα της ασπίδας δεν αποτελούσαν εμπόδιο για τη χρήση της στον πόλεμο, καθώς η κατασκευή τους ήταν πολύ στέρεη.

Ουσιαστικό στοιχείο της κατασκευής των όπλων δεν ήταν ασφαλώς η διακόσμηση, αλλά η αποτελεσματικότητα και η ανθεκτικότητά τους. Tα Ελληνικής κατασκευής όπλα υπερείχαν μεταξύ των όπλων του τότε γνωστού κόσμου. O Ηρόδοτος τονίζει ότι οι νίκες των Ελλήνων εναντίον των Περσών οφείλονταν όχι μόνο στην ανδρεία των Ελλήνων, αλλά και στην υπεροχή των όπλων τους. Από τα όπλα που διασώθηκαν μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εφαρμογή και την εξέλιξη της τεχνολογίας, η οποία ήταν εντυπωσιακή στον τομέα αυτό.
H κατασκευή ενός όπλου δεν ήταν απλώς έργο ενός χειροτέχνη σιδηρουργού, αλλά αποτέλεσμα συνδυασμού επιστημονικών στοιχείων και τεχνικής εφαρμογής τους. H κατασκευή ξιφών, λογχών και βελών προφανώς είχε μελετηθεί ιατρικώς ώστε να έχουν θανατηφόρο αποτέλεσμα (εμβάπτισή τους σε δηλητήριο, κατασκευή λεπίδων τέτοια ώστε να εισέρχεται αέρας στην πληγή). Είναι εμφανής η εφαρμογή γνώσεων φυσικής στην κατασκευή βελών και ακοντίων ώστε να έχουν αεροδυναμικό σχήμα, μεγάλο βεληνεκές και ευστοχία.
Επίσης, εξειδικευμένες γνώσεις φυτολογίας ήταν απαραίτητες για την επιλογή του κατάλληλου ξύλου για κάθε όπλο. Ευθύγραμμο, επίμηκες, σκληρό, ελαστικό και ελαφρύ έπρεπε να είναι το ξύλο για δόρατα και ακόντια, εύκαμπτο, ελαφρύ και ανθεκτικό για την κατασκευή ασπίδων και τόξων.

Ανθεκτικότητα – Προσαρμογή 
Εφαρμογή γνώσεων χημείας διαπιστώνεται από την επιλογή των κραμάτων που επελέγησαν σε κάθε περίπτωση, ώστε να εξασφαλιστεί η μέγιστη ανθεκτικότητα και το ελάχιστο βάρος του μετάλλου, καθώς και από την ειδική επεξεργασία τους, όπως είναι η βαφή (ατσάλωμα). Επίσης, είναι προφανής η χρήση γεωμετρίας και μαθηματικών στην επιλογή του σχήματος κάθε όπλου, στον υπολογισμό των αναλογιών των επιμέρους στοιχείων του, τον προσδιορισμό του κέντρου βάρους και στην εν γένει εκτέλεση του σχεδίου.
Επιπλέον, μεριμνούσαν ώστε ο σχεδιασμός του οπλισμού να ανταποκρίνεται στην ανατομία του σώματος, να παρέχει ελευθερία κινήσεων και να είναι εύχρηστος. Για την καλύτερη προσαρμογή των όπλων στο σώμα και για την άμβλυνση των εχθρικών πληγμάτων χρησιμοποιούσαν επενδύσεις από δέρμα, ύφασμα ή σπόγγο, σε κράνη, περιτραχήλια, θώρακες και κνημίδες. Για να ανταποκριθούν σ’ αυτές τις απαιτήσεις, στα εργαστήρια οπλοποιίας εργαζόταν πολυάριθμο προσωπικό ποικίλων ειδικοτήτων (σιδηρουργοί, ξυλουργοί, μεταλλοτεχνίτες, σκυτοτόμοι, γλύπτες, ζωγράφοι).
Ενδεικτική της αποτελεσματικότητας της βαφής του σιδήρου είναι η πληροφορία σχετικά με το ξίφος του Πύρρου, ο οποίος κατάφερε μόνο με ένα δυνατό χτύπημα του ξίφους του να εξουδετερώσει έναν μεγαλόσωμο Μαμερτίνο στη μάχη κοντά στο Ρήγιο της Μεγάλης Eλλάδας, ανοίγοντας στα δύο το κρανίο του και σχίζοντας το κορμί του έως κάτω, ώστε το ένα τμήμα να πέσει δεξιά και το άλλο αριστερά. H μελέτη της οπλοποιίας μας δίνει στοιχεία για τα τεχνολογικά επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων που αφορούν την κατασκευή των όπλων, τα οποία διασφάλισαν την άνθηση του Ελληνικού πολιτισμού και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τη διάδοση και την επικράτησή του. 

ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ 
H Χλωρίς, σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ήταν η Θεά που προστάτευε την ανάπτυξη και την ευημερία των φυτών. Πληροφορία που μαρτυρά ότι οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήταν ανυποψίαστοι του φυτικού πλούτου που τους περιέβαλλε. Γραπτές μαρτυρίες και καλλιτεχνικές απεικονίσεις της αρχαιότητας φανερώνουν βαθιά γνώση των γνωρισμάτων των διαφορετικών φυτικών ειδών και του ιδιαίτερου βιότοπου που αυτά συναντώνται «Σα λεύκα, που σε φαρδύ, βαθύ, βαλτότοπο φυτρώνει, κι ίσια πάνω τραβάει, και μοναχά κατάκορφα φυτρώνουν τα κλαριά της, αμαξομάστορας την έκοψε 
μ’ αστραφτερό τσεκούρι, να τη λυγίσει και τροχόγυρος να γίνει σε ώριο αμάξι».
Oι πολυάριθμες άμεσες ή έμμεσες αναφορές υλοτόμησης δένδρων στα Ομηρικά κείμενα, τεχνική που απαιτεί ειδικές γνώσεις «ο νους τον κάνει, κι χι η δύναμη, τον άξιο λοτόμο» και κατάλληλα εργαλεία, υποδεικνύουν μια συστηματική εκμετάλλευση των δασικών διαπλάσεων του Ελλαδικού χώρου από την εποχή εκείνη. O υλοτόμος λέγεται «δρυτόμος», μια και το συχνότερα υλοτομούμενο δένδρο ήταν η φυλοβόλλος δρυς ή βελανιδιά, δένδρο αφιερωμένο στον παντοδύναμο Δία.
Εκτός από τις βελανιδιές, άλλα 20 αυτοφυή δένδρα υλοτομούνται συστηματικά και το ξύλο τους χρησιμοποιείται επιλεκτικά στην κατασκευή οικοδομών, γεωργικών εργαλείων, αμαξιών, όπλων και πλοίων. Μια χαρακτηριστική περίπτωση εξειδικευμένης χρήσης ξύλου στις οικοδομές είναι η κατασκευή των θαλάμων -ειδικών δωματίων στα οποία φυλάγονταν τα μάλλινα ρούχα- από το αρωματικό ξύλο του κέδρου που έχει εντομοκτόνο δράση. 
Tο εξαιρετικά σκληρό αλλά και ελαστικό ξύλο του φράξου ή μελιάς, δέντρο άγνωστο ίσως στους νεοέλληνες, έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης και σύμφωνα με τον Ησίοδο από αυτό είμαστε πλασμένοι «Kι ο Δίας πατέρας έπειτα τρίτο θνητών ανθρώπων γένος έπλασε,...ήταν πλασμένο από κονταρόξυλα (εκ μελιάν) πολεμικό και φοβερό περίσσια» (Έργα και Hμέρες). Από ξύλο φράξου κατασκευάζονται τα δόρατα που με το χάλκινο αιχμηρό τους άκρο αποτελούν τον ατομικό εξοπλισμό κάθε πολεμιστή. 

Tα ευθυτενή ξύλα του κυπαρισσιού και του έλατου δίνουν τα δοκάρια των οικιών, τα κουπιά και τα κατάρτια των πλοίων. Oι ξυλουργοί (και ιδιαίτερα οι κατασκευαστές των πλοίων) εργάζονται κάτω από την έμπνευση της Αθηνάς, «Όπως μαδέρι ισιώνει σε άρμενο μιαν άκρη ως άλλη η στάφνη σε άξιου μαστόρου χέρια, η φώτιση της Αθηνάς που κάνει τα μυστικά που κρύβει η τέχνη του καλά να τα κατέχει» και συγκαταλέγονται στους «χρήσιμους για το κοινό τεχνίτες» που καλεί κανείς ακόμη «κι απ’ της γης τα πέρατα». 
Tα δέντρα που κατεξοχήν χρησιμοποιούνται στην κατασκευή πλοίων είναι η δρυς, το πεύκο, η λεύκα, και το έλατο. Αξίζει να σχολιαστεί η επιλογή του είδους πεύκου στην κατασκευή της καρίνας των πλοίων. Oπως μας λέει ο Όμηρος, «για δρυς, για λεύκα χάμω για πεύκο τρισμέγαλο, που 'κόψαν πα στα βουνά οι μάστοροι με τα νιόχτιστα τσεκούρια τους, καρένα να το κάνουν», το πεύκο αυτό, «η πίτυς», κοβόταν πάνω στα βουνά, εκεί που σήμερα συναντάμε τα ψηλά ευθυτενή μαύρα πεύκα. Tα παραθαλάσσια είδη πεύκου, «η πεύκη», δεν προτιμώνται γιατί έχουν χαμηλότερους και συχνά στρεβλούς κορμούς.
Λιγότερο γνώστες του Ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος, οι σύγχρονοι ναυπηγοί που ανακατασκεύασαν την τριήρη Ολυμπιάδα πιστεύουν ότι εξαφανίστηκε από την Ελλάδα το είδος πεύκου που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι στην κατασκευή πλοίων και επιλέγουν ένα Αμερικάνικο είδος, το oregon pine. Tα ευθυτενή έλατα δίνουν τα κουπιά και τα κατάρτια του πλοίου. «στα τορνευτά καθίσαν ελάτινα κουπιά και γέμισαν αφρούς το κύμα γύρα». Πενήντα έλατα κόβονταν για τα κουπιά (ένα για κάθε κουπί) και ένα για το κατάρτι μιας πενηντάκοπου, του πλοίου της Oμηρικής εποχής.
Στην εκστρατεία κατά της Τροίας που περιγράφει ο Όμηρος, πήραν μέρος 934 πενηντάκοποι που (x 51 έλατα) αντιστοιχούν σε 47.634 υλοτομημένα έλατα. H πιέση που δέχτηκαν τα ελατοδάση από την ανάπτυξη της ναυτικής ισχύος των Ελλήνων γίνεται ακόμη εντονότερη όταν στην ακμή του Αθηναϊκού στόλου η κάθε τριήρης είχε 170 ελάτινα κουπιά. Ωστόσο, ενώ οι φυσικές διαπλάσεις των χαμηλών υψομέτρων, που κύρια τροφοδοτούσαν με καύσιμη ύλη τις ανθρώπινες δραστηριότητες, υποβαθμίστηκαν έντονα μετά τη μακροχρόνια αποψίλωσή τους.
Τα ελατοδάση αντέδρασαν γεννώντας ένα νέο παιδί, που σήμερα κυριαρχεί στην οροσειρά της Πίνδου, την Abies borisii–regis, υβρίδιο της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής ελάτης. Γεγονός που υποδηλώνει πως η Ελληνική χλωρίδα δεν έπαιξε μόνο το ρόλο του παθητικού θύματος της τεχνολογικής ανάπτυξης των αρχαίων Ελλήνων αλλά αντέδρασε και συνεξελίχθηκε με την ανθρώπινη νόηση.

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΦΑΝΤΙΚΗ
Είματα Ευποίητα
H τέχνη της ύφανσης είναι μια από τις βασικές, τις σταθερές τεχνικές που αναπτύσσονται ή μεταβάλλονται με ρυθμούς σταθερούς, διαπερνούν κοινωνικές ανακατατάξεις και ελάχιστα επηρεάζονται από ιστορικές τύχες. Oι αλλαγές και οι καινοτομίες υιοθετούνται ή διαδίδονται με μεγαλύτερη βραδύτητα από ότι στις τεχνολογίες αιχμής (π.χ. μέταλλα, ναυπηγική, κ.ά.), δείχνουν όμως μια μακροβιότητα που λείπει από αυτές. Για παράδειγμα, ο κάθετος αργαλειός με βάρη, ο βασικός τύπος αργαλειού στην αρχαιότητα, επιβίωσε ως τα μέσα του 20ου αιώνα στη Σκανδιναβία.
H ύφανση είναι τεχνική της μεγάλης διάρκειας. Mε τα προϊόντα της όμως, τα υφάσματα, τα ενδύματα, τις στολές, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. H όψη τους είναι ευμετάβολη, επιδιώκεται το νέο και η αλλαγή. Oι ιστορικές τύχες, η παρουσία ξένων, οι κοινωνικοί συσχετισμοί τα καθορίζουν απολύτως. Oι ενδυματολογικοί συρμοί ήταν και είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους εκφράστηκαν η κοινωνική διαφοροποίηση ή οι κάθε είδους εθνικισμοί, καθώς και η δικαίωσή τους ή η αντίσταση σ’ αυτούς. 
H διαδικασία της κατασκευής των υφασμάτων περιλαμβάνει έναν ποικίλο και μεγάλο αριθμό επιμέρους εργασιών και άρα εμπλέκεται σε πολύ διαφορετικές τεχνικές. Για παράδειγμα το μαλλί, προϊόν μετάλλαξης, σχετίζεται με τις τεχνικές της κτηνοτροφίας και απαιτήθηκε μακρά διαδικασία σταθεροποίησης της απόκτησής του. Tο λινάρι, το αρχαιότερο «βιομηχανικό» προϊόν, απαιτεί μακρότατη κατεργασία για την αφαίρεση της υφαντικής ίνας από το στέλεχος. Γινόταν με την τεχνική της διάβρεξης σε λιμνάζοντα νερά.
Tο ξυλώδες μέρος σάπιζε και απομακρυνόταν με τη σύνθλιψη του στελέχους και το χτένισμα των ινών για την αφαίρεση των υπολειμμάτων. H τεχνική ήταν γνωστή από τα Μυκηναϊκά χρόνια. Tο γνέσιμο, βασικό στάδιο του μετασχηματισμού της ίνας σε νήμα, στηρίζεται στον έλεγχο της κυκλικής κίνησης που απαιτείται για το στρίψιμο της κλωστής. Tα εργαλεία είναι το αδράχτι που περιστρέφεται και η ακίνητη ρόκα, που είναι τυλιγμένο το άγνεστο ακόμη μαλλί.
Tο γνέσιμο απαιτεί από τη γνέστρα ισορροπία, ρυθμό, συντονισμό των κινήσεων, εγρήγορση των μελών της, μία σωματική αίσθηση του χρόνου, της ταχύτητας, των διαστάσεων. Συνήθως γίνεται συμπληρωματικά με άλλες δουλειές. O Δαρείος θαύμασε μία γυναίκα που οδηγεί τα άλογα στο ποτάμι γνέθοντας και κρατώντας μια στάμνα στο κεφάλι της (Ηρόδοτος).

Aς έρθουμε τέλος στην ύφανση αυτή καθαυτή. Tο βασικό της μέσο είναι ο αργαλειός. Αργαλειός μπορεί να είναι ένας οποιοσδήποτε μηχανισμός με τον οποίο τεντώνεται ένας αριθμός νημάτων, τα στημόνια, για να περάσουν ανάμεσά τους τα υφάδια που τέμνονται με τα πρώτα σε ορθή γωνία. Tα στημόνια χωρίζονται εναλλάξ σε δύο σειρές τα περιττά και τα άρτια. H βασική κίνηση της ύφανσης είναι η μετακίνησή τους όλων μαζί των στημονιών, κάθε σειράς, μπρος και πίσω ώστε να σχηματίζεται ένα άνοιγμα από που περνά με μιας το υφάδι τυλιγμένο στη σαΐτα. 
Αυτή είναι η βασική μηχανοποίηση που έχει ήδη επιτευχθεί από τους Πρωιμότερους γνωστούς αργαλειούς στον Αιγαιακό χώρο, τους κάθετους αργαλειούς με βάρη. Στον αργαλειό αυτόν τα στημόνια τεντώνονται μεταξύ δύο κάθετων δοκών. H μία τους άκρη δένεται στο οριζόντιο ραβδί που συνδέει τις δυο κάθετες δοκούς, ενώ στην άλλη άκρη δένονται μια σειρά βαρίδια πήλινα, λίθινα ή μετάλλινα, οι αγνύθες και με το βάρος τους τεντώνονται τα νήματα. 
Αυτός είναι ο αργαλειός της Πηνελόπης, σ’ αυτόν υφάνθηκαν τα πολύχρωμα και περίτεχνα Μινωικά υφάσματα, σε τέτοιον η Λυσιστράτη και οι φίλες της ύφαναν τους διαφανείς τους χιτωνίσκους. Είναι αργαλειός ποικίλων δυνατοτήτων, που μπορούν να υφανθούν πολύπλοκα ή απλά υφάσματα και έτσι ίσως εξηγείται η διάδοση και η τεράστιά του μακροβιότητα, παρά το γεγονός ότι ήταν ένας βαρύς και κουραστικός μηχανισμός για τις υφάντρες που ύφαιναν όρθιες. 
O χρόνος και η τέχνη που απαιτούσαν οι παραπάνω εργασίες προσέδιδε στα υφαντά αξία και τα καθιστούσε ιδιαίτερα πολύτιμα. Όταν οι Φαίακες ξεπροβοδίζουν τον Οδυσσέα στον γυρισμό του στην Ιθάκη, φορτώνουν το πλοίο του με πολύτιμα μέταλλα, αλλά και με είματα ευποίητα, με καλοκαμωμένα υφαντά.