Κάρπαθος

Η Κάρπαθος είναι το δεύτερο σε έκταση νησί του ελληνικού συμπλέγματος της Δωδεκανήσου (μετά τη Ρόδο). Έχει έκταση 302,152 τ.χλμ., 160 χλμ. μήκος ακτών και συνολικό πληθυσμό 7.113 κατοίκους. Αποτελεί πλούσιο βιότοπο και για αυτόν τον λόγο διαθέτει προστατευμένες περιοχές, όπου επιζούν πληθυσμοί προς εξαφάνιση.

 Βρίσκεται στην μέση του Καρπάθιου πελάγους μεταξύ Ρόδου και Κρήτης και έχει πρωτεύουσα τα Πηγάδια ή Κάρπαθος (2.280 κάτοικοι).

 Ονομασία

 Για την ονομασία του νησιού, υπάρχουν πολλές εκδοχές. Ο θρύλος του νησιού αναφέρει ότι επειδή οι πρώτοι κάτοικοι αγαπούσαν υπερβολικά τον τόπο τους, έκλεψαν τους Ολύμπιους θεούς και τους έφεραν εδώ. Για την πράξη αυτή, ονομάστηκαν Αρπάθεοι. Αργότερα μετατράπηκε σε Καρπάθεοι και τέλος σε Καρπάθιοι οπότε και η Κάρπαθος. ΟΌμηρος την ονομάζει Κράπαθο, σύμφωνα με αναφορά στα Γεωγραφικά του Στράβωνα.

Άλλα αρχαία ονόματα του νησιού είναι Τετράπολις, Ανεμόεσσα και Ανεμούσα, ενώ κατά το Μεσαίωνα ονομαζόταν Scarpanto (η ονομασία αυτή για το νησί επιβιώνει ακόμη στα ιταλικά). Η Κάρπαθος έχει δώσει το όνομά της στο πέλαγος που την περιβρέχει, στο Καρπάθιο Πέλαγος.

 Ιστορία

 Η Κάρπαθος είναι η μυθολογική πατρίδα του τιτάνα Ιαπετού και νήσος της γέννησης του Πρωτέα και ανατροφής της Αθηνάς. Στην Κάρπαθο έζησε ένα μέρος της ζωής του και ο Προμηθέας.

 Η κατά τον Όμηρο «Κράπαθος» αρχικά αναφέρεται ότι βρισκόταν υπό Μινωική επιρροή και αργότερα υπήρξε μέλος τηςΑθηναϊκής συμμαχίας μέχρι το 400 π.Χ., που κατακτήθηκε από τους Ρόδιους.

 Κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν 4 οχυρωμένες πόλεις: η Αρκέσεια, η Βρυκούς, η Κάρπαθος και η Νίσυρος, στη νησίδα Σαρίαπου παλαιότερα ήταν ενωμένη με την Κάρπαθο. Στον πορθμό πλάτους 100 περίπου μέτρων που χωρίζει σήμερα τα δυο νησιά, από τη μεριά της Καρπάθου, υπάρχουν ερείπια του αρχαίου ναού του Πορθμίου Ποσειδώνα, ενώ ο όρμος του Τριστόμου ήταν το μεγάλο φυσικό λιμάνι της αρχαίας Βρυκούντος.

 Μεταγενέστερα, πέρασε διαδοχικά στα χέρια των Ρωμαίων και των Βυζαντινών, των Γενοβέζων (Ανδρέα και Λουδοβίκο Μορέσκο), των Ενετών (οικογένεια Κορνάρο) και των Οθωμανών Τούρκων. Το Μεσαίωνα, το νησί ονομαζόταν Σκαρπάντο (Scarpanto).

 Το 1913, παραχωρήθηκε στους Ιταλούς. Η ελευθερία ήρθε νωρίτερα από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, όταν στις 5 Οκτωβρίου 1944, με πρωτοστάτες τους κατοίκους των Μενετών, ξεκίνησε η επανάσταση και οι Ιταλοί εκδιώχθηκαν από το νησί. Στις 11 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, έγινε η παράδοση των Ιταλών και η διακήρυξη ένωσης με την Ελλάδα, υψώθηκε η Ελληνική σημαία και τελέσθηκε πανηγυρική δοξολογία. Στις 8 Οκτωβρίου μια βάρκα με αποστολή Καρπαθίων, η Ιμμακολάτα, ταξίδεψε μέχρι την Αίγυπτο για να ανακοινώσει το μήνυμα της ελεύθερης Καρπάθου.

 Μορφολογία και περιβάλλον

 Το βραχώδες αλλά παλαιότερα καταπράσινο νησί, που όμως έχει πλέον καεί σε ένα μικρό μέρος του κυρίως στα νότια, χαρακτηρίζεται από τις ψηλές βουνοκορφές του, οι οποίες αγγίζουν τα 1220μ. Βέβαια, διατηρεί ακόμα μέτριας έκτασης πυκνά και αραιότερα πευκοδάση στα βόρεια και στα κεντρονότια του νησιού.

Έτσι, το έντονο ανάγλυφο του νησιού χαρίζει στον επισκέπτη τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, συνδυάζοντας την ομορφιά του βουνού και της θάλασσας. Ψηλά βουνά απ' τη μια και απότομες χαράδρες από την άλλη. Στα βράχια και τις βραχώδεις ακτές υπάρχουν ο Μαυροπετρίτης και ο Αιγιόγλαρος, δύο υπό εξαφάνιση είδη πουλιών. Η Κάρπαθος είναι και πέρασμα αποδημητικών πτηνών.

 Μικροί κολπίσκοι και παραλίες με κρυστάλλινα νερά σχηματίζονται κατά μήκος όλης της ανατολικής πλευράς του νησιού και προσεγγίζονται εύκολα, οι περισσότερες είτε με το ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο, είτε με εκδρομικά πλοιάρια από την πόλη της Καρπάθου. Μερικές από αυτές έχουν βραβευθεί με την τιμητικήγαλάζια σημαία, λόγω της ασφάλειας, της οργάνωσης και της καθαριότητάς τους. Υπάρχουν και άγνωστες και απόκρημνες ακτές, που προσεγγίζονται με μονοπάτια που περνούν μέσα από πεύκα και πηγές. Υπάρχουν επίσης σπήλαια με σταλακτίτες και σταλαγμίτες κυρίως στα κεντρικά του νησιού.

Στα βόρεια του νησιού εκτείνεται η ακατοίκητη νησίδα Σαρία, με την οποία η Κάρπαθος παλαιότερα ήταν ενωμένη.

 Η πρωτεύουσα του νησιού

 Η παλαιά πρωτεύουσα του νησιού ήταν το Απέρι, 8 χλμ από τη σημερινή πρωτεύουσα του νησιού και αθέατο από τη θάλασσα. Το Απέρι ήταν διοικητική και πολιτιστική πρωτεύουσα του νησιού και έδρα της Μητρόπολης Καρπάθου και Κάσου. Το Απέρι έχει 500 περίπου κατόικους. Επίνειο και μετόχι των Απεριτών ήταν το Ποσί, στο οποίο το 1820 κτίστηκαν μερικές αποθήκες και πηγάδια και περίπου το 1850 δημιουργήθηκε ένας οικισμός 50 κατοίκων με καταγωγή από Απέρι, Βωλάδα και Μενετές. Λόγω των πολλών πηγαδιών, το Ποσί μετονομάστηκε σε Πηγάδια και το 1892 με περίπου 150 κατοίκους έγινε πρωτεύουσα του νησιού.

 Μετά απ' όλα αυτά κατέβηκαν και άλλοι πληθυσμοί από τα άλλα χωριά και μέχρι το 1998, τα Πηγάδια αποτελούσαν αυτόνομο δήμο οπότε και έγινε έδρα του Καποδιστριακού δήμου Καρπάθου. Σήμερα, τα Πηγάδια είναι μια σύγχρονη πόλη περίπου 3000 κατοίκων, με πολλά ξενοδοχεία και υπηρεσίες, καφετέριες και εστιατόρια. Εδώ βρίσκονται διάσπαρτα μνημεία από την εποχή των Ιταλών και η αρχαία ακρόπολη του αρχαίου Ποσιδείου. Στα Πηγάδια υπάρχει σύγχρονη οργανωμένη μαρίνα σκαφών αναψυχής και το κύριο λιμάνι του νησιού.

 Διοικητικά

 Η Κάρπαθος μαζί με γειτονικές νησίδες Σαρία και Χαμηλή συγκροτεί τον δήμο Καρπάθου. Μαζί με τη νήσο Κάσο, τη νήσο Σαρία και μικρές νησίδες γύρω απ' αυτές, συγκροτούν την Επαρχία Καρπάθου, μια από τις 4 της Δωδεκανήσου. Ο συνολικός πληθυσμός της είναι περίπου 7.650 κάτοικοι. Στο παρελθόν η Κάρπαθος ήταν διαιρεμένη διοικητικά στον Δήμο Καρπάθου και στην Κοινότητα Ολύμπου

 Δημοτική Ενότητα Καρπάθου

 Η Δημοτική Ενότητα Καρπάθου και πρώην Καποδιστριακός Δήμος Καρπάθου έχει πληθυσμό 4.992 κατοίκους. Στον δήμο περιλαμβάνονται το Δημοτικό διαμέρισμα Καρπάθου, δηλαδή η Κάρπαθος ή Πηγάδια (2.955 κατ.) καθώς και τα Δημοτικά διαμερίσματα:

Απερίου, 496 κατ.- το Απέρι [ 483 ], το Κατώδιο [ 5 ], η Κυρά Παναγιά [ 5 ]και ο Μερτώνας [ 3 ]

Αρκάσας, 607 κατ. - η Αρκάσα [ 581 ], το Φοινίκιον [ 26 ]

Βωλάδας, 355 κατ. - η Βωλάδα [ 351 ], η Λάστος [ 4 ]

Μενετών, 720 κατ. - οι Μενετές [ 500 ], ο Άγιος Ιωάννης Αφιάρτη [ 2 ], ο Κήπος Αφιάρτη [ 123 ], το Λακκί [ 95 ]

Μεσοχωρίου, 430 κατ. - το Μεσοχώριον [ 350 ], ο Κάτω Λευκός [ 50 ], ο Λευκός [ 30 ],

Όθους, 390 κατ. - το Όθος [385 ], οι Στες [ 5 ])

Πυλών - οι Πυλές, 255 κατ.

Σπόων, 294 κατ ( τα Σπόα [ 288 ], ο Άγιος Νικόλαος [ 6 ]

( απογραφή 2015)

 Δημοτική Ενότητα Ολύμπου

Η Δημοτική Ενότητα Ολύμπου και πρώην κοινότητα Ολύμπου έχει πληθυσμό 480 κατοίκους και περιλαμβάνει την Όλυμπο [ 323 ], την Αυλώνα [ 6 ], το Διαφάνι [ 150 ], το Τρίστομον [ 2 ] και τις νησίδες Σαρία [ 1 ], Αστακίδα [ 0 ], Αστακιδόπουλο [ 0 ], Διβούνια [ 0 ] και Χαμηλή [ 0 ] (απογραφή 2001). Μετά τις γνωστές διατάξεις του Καλλικράτη, η Κοινότητα Ολύμπου ενσωματώθηκε στον ενιαίο Δήμο Καρπαθίων.

 Αθλητισμός

 Η κυριότερη και επίσημη ομάδα που εκπροσωπεί το νησί στα δωδεκανησιακά και ελληνικά πρωταθλήματα είναι ο ΑΣ Ποσειδών Καρπάθου. Πέρα απ'αυτά, κάθε χωριό του νησιού διαθέτει το δικό του αθλητικό σωματείο. Αυτά είναι ο Πρωτέας Απερίου, οΑπόλλων Βωλάδας, ο Άρης Όθους, ο Αργοναύτης Πυλών, ο Κουρσάρος Αρκάσας, οι Μενετές, η Βρυσιανή Μεσοχωρίου, τα Σπόα και η Όλυμπος. Κάθε καλοκαίρι, όλες οι ομάδες λαμβάνουν μέρος στο Παγκαρπαθιακό Ποδοσφαιρικό Πρωτάθλημα. Παράλληλα διοργανώνονται παιδικά ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα, ενώ τα τελευταία χρόνια στις εγκαταστάσεις του Πρωτέα Απερίου διοργανώνεται πρωτάθλημα μπάσκετ. Άρτιες αθλητικές εγκαταστάσεις υπάρχουν στο Απέρι: το Δημοτικό Στάδιο (το οποίο το 2002 φιλοξένησε τους Αιγαιοπελαγίτικους Αγώνες Στίβου) και οι αθλητικές εγκαταστάσεις του Πρωτέα (Γήπεδο ποδοσφαίρου, Γήπεδο μπάσκετ-βόλλευ και Γυμναστήριο). Επίσης στη Βωλάδα υπάρχει γήπεδο ποδοσφαίρου και μικρό γήπεδο μπάσκετ. Πέρα από αυτά, στα χωριά Αρκάσα, Μεσοχώρι, Πηγάδια, Πυλές και Όλυμπος, υπάρχουν γήπεδα χωρίς την απαραίτητη οργάνωση, ενώ στα χωριά Μενετές, Σπόα, Όθος, Αρκάσα και Πηγάδια υπάρχουν μικρά γήπεδα 5x5 και 7x7.

 ΑΣ Πρωτέας Απερίου

 Ο αθλητικός σύλλογος A.Σ. Πρωτέας Απερίου είναι από τους μεγαλύτερους αθλητικούς συλλόγους της Δωδεκανήσου με έδρα το νησί της Καρπάθου και τμήματα ποδοσφαίρου.

 Κάθε καλοκαίρι διοργανώνεται τοπικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου με συμμετοχή όλων των αθλητικών ομάδων της Καρπάθου. Σε αυτό το πρωτάθλημα, ο Πρωτέας έχει κερδίσει το κύπελλο τα έτη 1958, 1961, 1963, 1974, 1976, 1999, 2001, 2002, 2004, 2009, 2011 και 2013. Κατέκτησε επίσης κύπελλο με την ομάδα νέων στο πρωτάθλημα νέων τα έτη 1997, 2003, 2004, 2005 καθώς και το πρωτάθλημα παλαιμάχων το 2006. Στην τροπαιοθήκη του συλλόγου εκτός από τα παραπάνω υπάρχουν ακόμα τρόπαια μπάσκετ και το κύπελλο ήθους του 1987.

 ΑΣ Ποσειδών Καρπάθου

 Ο Ποσειδών Καρπάθου ιδρύθηκε το 1946.

 Ιστορία

 Ο Ποσειδών Καρπάθου είναι η μοναδική ομάδα της επαρχίας Καρπάθου-Κάσου που πρωταγωνιστεί στα τοπικά πρωταθλήματα της Δωδεκανήσου, καθώς επίσης και στη Δ' Εθνική. Επίσης, κάθε καλοκαίρι διοργανώνει το "Παγκαρπαθιακό Ποδοσφαιρικό Πρωτάθλημα" στο οποίο μετέχουν όλες οι τοπικές ομάδες των χωριών της Καρπάθου, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε πάρα πολλά νέα παιδιά να ασχοληθούν με το ποδόσφαιρο.

 Χρώματα και έμβλημα

 Τα χρώματα του Ποσειδώνα είναι το κόκκινο, το μπλε και το άσπρο. Το έμβλημα του είναι το νησί της Καρπάθου το οποίο διαπερνά η Τρίαινα, το σύμβολο του αρχαίου Θεού της θάλασσας Ποσειδώνα.

 Αξιοθέατα

 Αξίζουν επίσκεψης μια από τις 18 παλαιοχριστιανικές βασιλικές του νησιού, όπως η Αγία Αναστασία στην Αρκάσα ή η Αγία Φωτεινή στην πόλη της Καρπάθου ή τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Βρυκούς στα βόρεια του νησιού και τα ερείπια της Αρκεσίας στο Παλαιόκαστρο της Αρκάσας, καθώς και το Κάστρο και η αρχαίαακρόπολη του Απερίου.

 Στο Λευκό (30 χλμ απ' την πόλη), υπάρχει η Ρωμαϊκή δεξαμενή και αρχαιολογικά ερείπια. Στην πόλη της Καρπάθου και στην Αρκάσα υπάρχουν αρχαίοι θαλαμωτοί τάφοι, δείγμα των οποίων υπάρχει στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καρπάθου. Επίσης, υπάρχουν διάσπαρτοι σε ολόκληρο το νησί παραδοσιακοί ανεμόμυλοι και παραδοσιακά κτήρια.

 Στην πόλη της Καρπάθου, υπάρχουν δύο κτήρια των Ιταλών: το Λιμεναρχείο και το Επαρχείο, στο οποίο στεγάζεται επίσης σε δύο από τις πτέρυγές τους το Αρχαιολογικό Μουσείο και η Δικαστική Αίθουσα. Σε όλο το νησί υπάρχουν διάσπαρτα κατασκευάσματα των Ιταλών, όπως γεφύρια, υδραγωγεία, πηγές, κτήρια, νεκροταφεία κ.α. Τα μουσεία που υπάρχουν στο νησί είναι το Αρχαιολογικό μουσείο πόλεως Καρπάθου, το Λαογραφικό μουσείο Μενετών,το Αρχαιολογικό μουσείο Αρκάσας,το Αγροτικό μουσείο Πυλών και το Λαογραφικό μουσείο Όθους. Λαογραφική συλλογή με παραδοσιακές φορεσιές υπάρχει στη Βολάδα, ενώ πινακοθήκη-ιστορικό πολιτιστικό κέντρο υπάρχει στο Απέρι.

 Οικοτουριστικός προορισμός

 Μέχρι τη δεκαετία του '80 η επίσκεψη της περιοχής της Βόρειας Καρπάθου ήταν αρκετά δύσκολη καθώς ο δρόμος που τη συνέδεε με τη Νότια Κάρπαθο ήταν πολύ δύσβατος και η ακτοπλοϊκή σύνδεση ήταν ανύπαρκτη. Με την βελτίωση του οδικού δικτύου και με τη κατασκευή του λιμανιού στο Διαφάνι στο τέλος της δεκαετίας του '80 η επίσκεψη τουριστών στην περιοχή αυξήθηκε και αυτό λειτούργησε ως έναυσμα για τη κατασκευή ξενοδοχείων και ενοικιαζόμενων δωματίων. Ωστόσο, η Β. Κάρπαθος δεν διαθέτει κατάλληλη υποδομή για την υποδοχή μαζικού τουρισμού κάτι το οποίο δεν είναι θεμιτό γιατί θα αλλοίωνε ανεπανόρθωτα τον ιδιαίτερα παραδοσιακό χαρακτήρα της περιοχής και θα προκαλούσε καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον.

 Λόγω του εξαιρετικού φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής με τους παραδοσιακούς οικισμούς ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, τα πολυάριθμα εκκλησάκια και τις εξαιρετικές παραλίες που μπορεί κανείς να επισκεφτεί, η Βόρεια Κάρπαθος είναι ιδανική για ήπιες μορφές τουρισμού με πολιτιστικά, ιστορικά και φυσιολατρικά ενδιαφέροντα. Αναμφισβήτητα, ο αποτελεσματικότερος τρόπος να γνωρίσει κανείς την περιοχή και τις ομορφιές της είναι πεζοπορώντας. Πράγματι, η Βόρεια Κάρπαθος διαθέτει ένα καλά ανεπτυγμένο δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών (μονοπάτια) μέσω των οποίων μπορεί κανείς να γνωρίσει όλα τα αξιόλογα σημεία της περιοχής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα παλιά πετρόκτιστα μονοπάτια (καλντερίμια) που απαντώνται, τα οποία διατηρούν μέχρι σήμερα το παραδοσιακό τους χαρακτήρα.

 Οι προτεινόμενες πεζοπορικές διαδρομές της περιοχής είναι οι εξής: Σπόα - Όλυμπος / Όλυμπος - Τοποθεσία Πέϊ - Όλυμπος (κυκλική διαδρομή) / Όλυμπος - παραλία Φορόκλι / Όλυμπος - Διαφάνι / Όλυμπος - Αυλώνα / Όλυμπος - Κορυφή Προφήτη Ηλία / Όλυμπος - Διάσελο Αγ. Κωνσταντίνου - Διαφάνι / Αυλώνα - όρμος Τριστόμου / Αυλώνα - Αρχαία Βρυκούντα / Αυλώνα - Διαφάνι (Μέσω παραλίας Βανάντας) / Διαφάνι - Τρίστομο / Διάσχιση νήσου Σαρίας

 Πρόσβαση

 Η Κάρπαθος διαθέτει διεθνή αερολιμένα με έναν από τους μεγαλύτερους διαδρόμους στα Βαλκάνια και κτιριακές εγκαταστάσεις 12.500 τ.μ. Ακτοπλοϊκά συνδέεται με τον Πειραιά, την Κρήτη, την Κάσο, τη Ρόδο, τη Χάλκη και άλλα νησιά των Δωδεκανήσων και των Κυκλάδων.