Ρωμαϊκή αυτοκρατορία Β!

ΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 6ου μ.Χ. ΑΙΩΝΑ 

Η ΕΠΟΧΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ 

Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου, οι τρεις γιοι του, Κωνσταντίνος, Κωνστάντιος και Κώνστας, απέκτησαν τον τίτλο του Αυγούστου και μοίρασαν μεταξύ τους τη Διοίκηση της Αυτοκρατορίας. Γρήγορα όμως ξέσπασε ανάμεσά τους ένας ανταγωνισμός, κατά τη διάρκεια του οποίου δύο από τα αδέλφια σκοτώθηκαν, ο Κωνσταντίνος το 340 και ο Κώνστας δέκα χρόνια αργότερα. Ο Κωνστάντιος έμεινε, κατ' αυτόν τον τρόπο, ο μόνος κυρίαρχος της Αυτοκρατορίας μέχρι το 361. Δεν είχε παιδιά και, μετά τον θάνατο των αδελφών του, τον απασχολούσε συχνά η σκέψη ποιος θα τον διαδεχθεί. Η τακτική της εξοντώσεως όλων των μελών της οικογένειάς του άφησε στη ζωή μόνο δύο ξαδέλφια του, τον Γάλλο και τον Ιουλιανό, τα οποία είχε απομακρύνει από την πρωτεύουσα. Από φόβο όμως μήπως ο θρόνος ξεφύγει από τα χέρια της δυναστείας του, έκανε τον Γάλλο καίσαρα, για να τον σκοτώσει όμως αργότερα, το 354, επειδή τον υποπτευόταν...


Έτσι είχαν τα πράγματα, όταν ο αδελφός του Γάλλου, Ιουλιανός, κλήθηκε στην αυλή του Κωνσταντίνου για να διορισθεί καίσαρας το 355 και να παντρευτεί την εξαδέλφη του Ελένη. Τη σύντομη βασιλεία του Ιουλιανού (361 - 363) -ο θάνατος του οποίου τερματίζει τη δράση της Δυναστείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου- ακολούθησε η επίσης σύντομη βασιλεία του διαδόχου του, πρώην Διοικητή της Φρουράς της Αυλής, Ιοβιανού (363 - 364), τον οποίο ανακήρυξε Αύγουστο ο στρατός. Μετά τον θάνατό του ακολουθεί η εκλογή του Βαλεντινιανού Α' (Ουαλεντινιανός) (364 - 375), ο οποίος, αμέσως μετά την εκλογή του, αναγκάστηκε, υπό την πίεση του στρατού του, να ανακηρύξει Αύγουστο και συν-Αυτοκράτορα τον Ουάλη (364 - 378).

Ο Βαλεντινιανός διοικούσε το δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, έχοντας εμπιστευθεί το ανατολικό στον Ουάλη. Τον Βαλεντινιανό διαδέχθηκε, στη Δύση, ο γιος του Γρατιανός (375 - 383), ενώ συγχρόνως ο στρατός ονόμαζε Αύγουστο τον Βαλεντινιανό Β' (375 - 392), τον μόλις τεσσάρων ετών ετεροθαλή αδελφό του Γρατιανού. Μετά τον θάνατο του Ουάλη (378), ο Γρατιανός διόρισε Αύγουστο τον Θεοδόσιο, εξουσιοδοτώντας τον συγχρόνως να διοικεί το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, καθώς και ένα μεγάλο μέρος του Ιλλυρικού. Ο Θεοδόσιος είναι ο πρώτος Αυτοκράτορας της Δυναστείας εκείνης, η οποία κράτησε τον θρόνο μέχρι τη στιγμή που πέθανε, το 450 μ.Χ., ο Θεοδόσιος ο Μικρός.

Μετά τον θάνατο του Θεοδοσίου, οι γιοι του Αρκάδιος και Ονώριος ανέλαβαν τη διοίκηση της Αυτοκρατορίας, ο μεν πρώτος στην Ανατολή, ο δε δεύτερος στη Δύση. Όπως και κατά. τον 4ο αιώνα, στην περίπτωση του Ουάλη και τού Βαλεντινιανού Β', έτσι και τώρα η Αυτοκρατορία παρέμεινε ενωμένη παρά το γεγονός ότι υπήρχαν δύο άρχοντες, ο Αρκάδιος και ο Ονώριος. Ο ιστορικός του 5ου Αιώνα Ορόσιος, συγγραφέας της ''Ιστορίας κατά των Εθνικών'', γράφει μάλιστα σχετικά, ότι «ο Αρκάδιος και ο Ονώριος διατηρούσαν απόλυτη την ενότητα της Αυτοκρατορίας, έχοντας απλώς χωριστές έδρες».

Ανάμεσα στους Αυτοκράτορες που βασίλευαν στο ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο (395 - 518), βρίσκουμε κατ' αρχήν εκείνους που ανήκουν στο γενεαλογικό δένδρο του Μεγάλου Θεοδοσίου. Βρίσκουμε δηλαδή τον γιο του Αρκάδιο (395 - 408), που παντρεύτηκε την Ευδοξία -την κόρη ενός Γερμανού ηγεμόνα-, και τον γιο του Αρκαδίου Θεοδόσιο τον Μικρό (408 - 450), του οποίου η γυναίκα -κόρη ενός Αθηναίου φιλοσόφου- άλλαξε το όνομά της όταν βαπτίσθηκε, για να ονομαστεί από Αθηναΐς Ευδοκία. Μετά τον θάνατο τού Θεοδοσίου Β', η αδελφή του Πουλχερία παντρεύτηκε τον Μαρκιανό που έγινε Αυτοκράτορας (450 - 457).

Έτσι το 450 μ.Χ. τελειώνει η Ισπανική Δυναστεία του Θεοδοσίου. Μετά τον θάνατο του Μαρκιανού έγινε Αυτοκράτορας ο Λέων Α' (457 - 474), ο οποίος γεννήθηκε στη Θράκη ή την «Δακία του Ιλλυρικού» και υπηρέτησε κατ' αρχήν το Κράτος ως στρατιωτικός τριβούνος. Η Αριάδνη, κόρη του Λέοντος Α', που παντρεύτηκε τον Ίσαυρο Ζήνωνα, απέκτησε ένα αγόρι, τον Λέοντα, ο οποίος, μετά τον θάνατο του παππού του, έγινε, όταν ήταν έξι χρονών, το 474, Αυτοκράτορας. Πέθανε όμως λίγους μήνες αργότερα, αφού προηγουμένως είχε διορίσει συν-Αυτοκράτορα τον πατέρα του Ζήνωνα που ανήκε στο βάρβαρο φύλο των Ισαύρων, οι οποίοι κατοικούσαν στη Μικρά Ασία.

Ο πατέρας του Λέοντος -που είναι γνωστός στην Ιστορία ως Λέων Β'- Ζήνων, βασίλευσε από το 474 μέχρι το 491. Μετά τον θάνατο του Ζήνωνος, η γυναίκα του Αριάδνη παντρεύτηκε έναν σιλεντιάριο (υπάλληλος της Αυλής, που είχε για κύριό του έργο την τήρηση της αυλικής εθιμοτυπίας) των Ανακτόρων, τον ηλικιωμένο Αναστάσιο που καταγόταν από το Δυρράχιο της Ιλλυρίας (τη σημερινή Αλβανία) και ο οποίος ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας και βασίλευσε ως Αναστάσιος Α' από το 491 μέχρι το 518.

Ο πίνακας αυτός των Αυτοκρατόρων δείχνει ότι αφότου πέθανε ο Μέγας Κωνσταντίνος και μέχρι το 518 μ.Χ., ο θρόνος της Κωνσταντινουπόλεως περιήλθε διαδοχικά πρώτον στα χέρια της Δυναστείας τού Κωνσταντίνου -ή μάλλον της Δυναστείας τού πατέρα του- ο οποίος, πιθανόν, ανήκε σε κάποιο εκρωμαϊσμένο βάρβαρο φύλο της Βαλκανικής Χερσονήσου, δεύτερον στα χέρια μερικών Ρωμαίων -ο Ιοβιανός και η οικογένεια τού Βαλεντινιανού Α'-, τρίτον στην εξουσία τριών μελών της Ισπανικής Δυναστείας του Θεοδοσίου του Μεγάλου και τέταρτον στα χέρια Αυτοκρατόρων που ανήκαν σε διάφορες φυλές (Θράκες, ένας Ίσαυρος και ένας Ιλλυριός). Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, ποτέ δεν ήρθε ο θρόνος στα χέρια ενός Έλληνα.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΟΣ (337 - 361)

Οι γιοι του Κωνσταντίνου, μετά τον θάνατο του πατέρα τους, διοίκησαν την Αυτοκρατορία από κοινού. Η εχθρότητα όμως των τριών αδελφών, που είχαν μοιραστεί τη διοίκηση της Αυτοκρατορίας, έγινε πιο έκδηλη, με αφορμή τους σκληρούς αγώνες που διεξήγε την εποχή εκείνη η Αυτοκρατορία εναντίον των Περσών και των Γερμανών. Τα αίτια όμως του χωρισμού και της διαμάχης των αδελφών, δεν ήταν μόνον πολιτικά, αλλά και θρησκευτικά. Ενώ δηλαδή ο Κωνσταντίνος και ο Κώνστας δέχονταν το Σύμβολο της Πίστεως της Νικαίας, ο Κωνστάντιος, συνεχίζοντας την θρησκευτική πολιτική την οποία ακολούθησε ο πατέρας του, υπεστήριζε, φανερά, τους οπαδούς του Αρείου.

Κατά τη διάρκεια τού εμφυλίου πολέμου σκοτώθηκαν πρώτος ο Κωνσταντίνος και λίγα χρόνια αργότερα ο Κώνστας, αφήνοντας τον Κωνστάντιο μοναδικό άρχοντα σε όλη την Αυτοκρατορία. Θερμός υποστηρικτής του Αρειανισμού, ο Κωνστάντιος εφάρμοσε μια επίμονη πολιτική εναντίον των ειδωλολατρών. Ένα από τα διατάγματά του τονίζει χαρακτηριστικά: ''Να παύσουν όλες οι δεισιδαιμονίες και να ξεριζωθεί η ανισορροπία των θυσιών''. Οι ειδωλολατρικοί ναοί όμως, που ήταν έξω από τα τείχη της πόλεως, παρέμειναν ακόμη, απαραβίαστοι. Λίγα χρόνια αργότερα ένα διάταγμα όριζε να κλείσουν οι ναοί.

Ενώ συγχρόνως, επί ποινή θανάτου και κατασχέσεως της περιουσίας, απαγόρευε την είσοδο στους ναούς και την προσφορά των θυσιών, σε όλες τις πόλεις της Αυτοκρατορίας. Ένα άλλο διάταγμα τόνιζε ότι θα τιμωρούνταν με θάνατο όλοι όσοι θα θυσίαζαν στους Θεούς ή θα τους λάτρευαν με κάποιον άλλο τρόπο. Όταν ο Κωνστάντιος, επ' ευκαιρία της εορτής της εικοστής επετείου της βασιλείας του, ήρθε, για πρώτη φορά, στη Ρώμη, επιθεώρησε, συνοδευόμενος από τους συγκλητικούς, οι οποίοι ήταν ακόμη ειδωλολάτρες, τα μνημεία της πόλεως και διέταξε να αφαιρέσουν από τη Σύγκλητο τον Βωμό της Νίκης, που αντιπροσώπευε για τον ειδωλολατρικό κόσμο όλο το παλαιό μεγαλείο της Ρώμης.

Η πράξη αυτή έκανε μεγάλη εντύπωση στους ειδωλολάτρες, γιατί τούς έδωσε να καταλάβουν ότι πλησίαζαν οι τελευταίες μέρες υπάρξεώς τους. Συγχρόνως ο Κωνστάντιος πολλαπλασίασε τα προνόμια των κληρικών και των επισκόπων. Παρά τα σκληρά μέτρα όμως, που έλαβε ο Κωνστάντιος εναντίον των ειδωλολατρών, η ειδωλολατρία όχι μόνο συνέχισε να συνυπάρχει με τον Χριστιανισμό, αλλά και πολλές φορές έβρισκε προστασία από τις Αρχές. Έτσι ο Κωνστάντιος δεν διέλυσε τις εστιάδες και τους ιερείς της Ρώμης, ενώ με ένα από τα διατάγματά του όριζε την εκλογή ενός ιερέα (sacerdos) για την Αφρική.

Μέχρι το τέλος της ζωής του ο Κωνστάντιος έφερε τον τίτλο «Pontifex Maxίmus». Γενικά, ωστόσο, η ειδωλολατρία -κατά τη διάρκεια της βασιλείας του- έχανε έδαφος, ενώ αντιθέτως ο Χριστιανισμός -όπως τον δίδασκαν οι οπαδοί τού Αρείου- προόδευε. Η έντονη υποστήριξη τού Αρειανισμού έφερε τον Κωνστάντιο σε σοβαρή αντίθεση με τους οπαδούς του Συμβόλου της Νικαίας. Ειδικότερα ο Κωνστάντιος υπήρξε πολύ επίμονος στον αγώνα του εναντίον του ηγέτη τους, του Αθανασίου Αλεξανδρείας. Ο Κωνστάντιος πέθανε το 361, χωρίς ούτε οι οπαδοί της Νικαίας ούτε οι ειδωλολάτρες να πενθήσουν ειλικρινά τον Αυτοκράτορά τους.

Οι ειδωλολάτρες χάρηκαν, γιατί ο θρόνος θα περιερχόταν στα χέρια του Ιουλιανού, ο οποίος φανερά υποστήριζε την ειδωλολατρία, ενώ τα αισθήματα των Χριστιανών εκφράζονται στα λόγια του Αγίου Ιερωνύμου: «Ο Κύριός μας αγρυπνεί. Το κτήνος πεθαίνει και η ηρεμία επανέρχεται». Ο Κωνστάντιος πέθανε κατά τη διάρκεια εκστρατείας στην Κιλικία, αλλά το σώμα του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Η πομπώδης κηδεία του έγινε παρουσία του νέου Αυτοκράτορα Ιουλιανού, στον ναό των Αγίων Αποστόλων, τον οποίο -όπως λέγεται- έκτισε ο Μέγας Κωνσταντίνος. Η Σύγκλητος κατέταξε τον Κωνστάντιο ανάμεσα στους Θεούς.

ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ (361 - 363)

Το όνομα του διαδόχου του Κωνσταντίου, Ιουλιανού, είναι στενά συνδεδεμένο με την τελευταία προσπάθεια που έγινε για την αναβίωση της ειδωλολατρίας στην Αυτοκρατορία. Ο Ιουλιανός υπήρξε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, η οποία, για ένα μεγάλο διάστημα, είχε συγκεντρώσει την προσοχή των επιστημόνων και των συγγραφέων. Η σχετική με αυτόν φιλολογία είναι μεγάλη, αν και τα έργα του ίδιου του Ιουλιανού, τα οποία σώζονται, δίνουν αρκετό υλικό για μια κριτική της φιλοσοφίας του και των πράξεών του.