Αρκεσίλαος

Ο Αρκεσίλαος (αρχ. Ἀρκεσίλαος, 316/5-241/0 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ιδρυτής της Μέσης ή Δεύτερης Ακαδημίας. Ήταν μαθητής του Θεόφραστου, του περιπατητικού (διαδόχου του Αριστοτέλη), όπως επίσης και του Πολέμωνα και του Κράτη. Ο Αρκεσίλαος σηματοδότησε τη στροφή της Μέσης από την Παλαιά Ακαδημία. Συγκεκριμένα, αντιδρούσε στον δογματισμό των Στωικών. Έτσι, ο Αρκεσίλαος επέστρεψε στους σωκρατικούς διαλεκτικούς τρόπους: προβάλλοντας επιχειρήματα για να ενισχύσει ή να αναιρέσει την κάθε θέση, χωρίς να καταλήγει πουθενά. Μόνη σωστή στάση -κατά τη γνώμη του- ήταν η εποχή, όπως ακριβώς, τη δίδασκε ο Πύρρων, αναστέλλοντας, δηλαδή, κάθε οριστική κρίση.

Η Ζωή του

Ο Αρκεσίλαος γεννήθηκε (316/5-241/0) στη μικρασιατική Αιολίδα, στην Πιτάνη. Πρώτος του δάσκαλος, εκεί στην Πιτάνη, υπήρξε ο μαθηματικός Αυτόλυκος. Αργότερα, με ενδιάμεσο σταθμό τη Χίο, αναχώρησε για την Αθήνα. Εκεί, πρώτον, έγινε μαθητής τους Θεόφραστου, ωσότου τον προσεγγίσει ο Κράντωρ, και τον προσκαλέσει στην Ακαδημία. Ο Αρκεσίλαος, μέσω του Κράντορα γνώρισε τον Πολέμωνα και τον Κράτη, οι οποίοι του φάνηκαν: «Θεοί τινες ἢ λείψανα τοῦ χρυσοῦ γένους». Η επίδραση τους, βεβαίως, ήταν τεράστια, για την μετέπειτα φιλοσοφική του κατεύθυνση. Μετά τον θάνατο του Κράτητος, ανέλαβε την Ακαδημία.

Φιλοσοφία

Μόλις ανέλαβε την Ακαδημία ο Αρκεσίλαος, ξεκίνησε την πάλη του κατά του δογματισμού. Πίστευε πως έπρεπε να συνεχίσει την πορεία του ιδρυτή της σχολής, όπως αυτή χαράσσεται από τη σωκρατική φιλοσοφία, τους πλατωνικούς διαλόγους, και ο,τι προφυλάσσει την επιστήμη από τις προκαταλήψεις. Αντί, λοιπόν, να επιβάλει τις απόψεις του, θεώρησε σωστό, να συζητά τις θεωρίες των άλλων για να ξεφύγει από την ιδέα, ότι η σοφία δεν είναι η γνώση των πάντων, αλλά η έρευνα και η προσπάθεια της απελευθέρωσης από την πλάνη. Ο Αρκεσίλαος ήταν απομακρυσμένος κι από τους στωικούς κι από τους περιπατητικούς, αλλά και από τους σκεπτικούς.

Ο Αρκεσίλαος, αμφιβάλλει αν ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στην έγκυρη γνώση. Διότι, οι Αισθήσεις αποτελούν φορείς αναξιόπιστων πληροφοριών, εφόσον στον κόσμο των αισθήσεων επικρατεί η διαρκής αλλαγή και η ρευστότητα ενώ, στο Νου με τους συλλογισμούς που είναι δυνατό να γίνουν δεν μπορεί να εξασφαλιστεί ασφαλή και έγκυρη γνώση.

Τέλος, ακολουθώντας το παράδειγμα του Σωκράτη, δεν άφησε κανένα σύγγραμμα, περιορίζοντας τη διδασκαλία του προφορικώς. Ο,τι είναι γνωστό για αυτόν, το γνωρίζουμε κυρίως από τον Διογένη τον Λαέρτιο.

Πηγές

1. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν "ΗΛΙΟΥ" - Τόμος Το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα (σελ, 503-504)
2. Mousa.gr: Αρκεσίλαος - Βιογραφικό Σημείωμα