Διογένης ο Απολλωνιάτης

Ο Διογένης ο Απολλωνιάτης ήταν αρχαίος Έλληνας φυσικός και φιλόσοφος από την Απολλωνία της βόρειας Κρήτης, μαθητής του Αναξιμένους. Το όνομα του πατέρα του ήταν Απολλοθέμις.

Φιλοσοφία

Ο Διογένης ο Απολλωνιάτης άκμασε τον 5ο αιώνα π.Χ.. Υπήρξε οπαδός της Ιωνικής Σχολής και έγραψε στην ιωνική διάλεκτο. Η βασική θεωρία του βασιζόταν στα ακόλουθα εκπληκτικά:

"Αρχικά υπήρχε χαώδης ύλη την οποία διέστειλε, εξωοποίησε και την διέπει ο Νους". Ο αέρας είναι το αρχικό στοιχείο, "στοιχείον μέγα, και ισχυρόν και αΐδιον και αθάνατον και πολλά είδος", του κόσμου, κυβερνήτης των πάντων, που δίνει στα ζώα τη ζωή, την κίνηση και τη νόηση. Πάντα τα όντα, καθώς και πάντα τα φαινόμενα του ανθρώπινου βίου, σωματικού και ψυχικού , όπως η πορεία του αίματος, η ενέργεια των αισθήσεων κ.λπ. κατά τον Απολλωνιάτη προέρχονται από τις μεταβολές που παρουσιάζει ο αέρας οι οποίες και συντελούνται "συνεπεία αραιώσεως και πυκνώσεως αυτού". "Ἐδόκει δὲ αὐτῷ τάδε: στοιχεῖον εἶναι τὸν ἀέρα, κόσμους ἀπείρους καὶ κενὸν ἄπειρον: τόν τε ἀέρα πυκνούμενον καὶ ἀραιούμενον γεννητικὸν εἶναι τῶν κόσμων:"

Επεχείρησε όπως διαφαίνεται να συνδυάσει την υλιστική θεωρία του δασκάλου του Αναξιμένους με εκείνη του Αναξαγόρα όπου και κυριαρχεί το Ένα ως Αρχή του κόσμου, και αυτό είναι ο αέρας (του Αναξιμένους), ο οποίος περιέχει τον κοσμοποιό Νου του Αναξαγόρα. Οργανικά φαινόμενα όπως ο ύπνος εξηγούνται από αυτόν σε σχέση με τον αέρα, π.χ. αναφέρει ότι ο ύπνος οφείλεται στη μερική έξοδο του αέρα από το σώμα, ενώ ο θάνατος στην ολική.

Αξιόλογες είναι μερικές κοσμολογικές θεωρίες του Διογένη του Απολλωνιάτη, κατά τις οποίες αν η «ουσία του αέρα» είναι βαριά, σχηματίζει γη, ενώ αν είναι «κούφη» αποτελεί τον Ήλιο και τους αστέρες. Ο Ήλιος μοιάζει, έλεγε, με σφουγγάρι από τους πόρους του οποίου κυκλοφορεί θερμός αέρας, το οποίο χαρακτήριζε ως τη "Διαπνοή του Κόσμου". Η ωφελιμότητα του Ήλιου είναι ολοφάνερη ως προς τη γέννηση των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων, γιατί όλα προήλθαν από τον πηλό με τη βοήθεια της ηλιακής θερμότητας.

• Στις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη οι απόψεις του Διογένη παρουσιάζονται στο στόμα του Σωκράτη.
• Σύμφωνα με χωρίο του Διογένη του Λαερτίου, ο Απολλωνιάτης καταδιώχθηκε για αθεΐα, όπως και ο Αναξαγόρας.

Συγγραφικό έργο

Από το έργο του φιλοσόφου και φυσικού «Περί Φύσεως» σώθηκαν λίγα μόνο αποσπάσματα, κυρίως από τον Σιμπλίκιο, που εκδόθηκαν για πρώτη φορά από τον S. Morn στη Βοννη το 1829. Το έργο αυτό πρέπει να γράφτηκε μετά το 405 π.Χ., δηλαδή μετά τη ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς, επειδή μνημονεύει ένα μετεωρίτηπου έπεσε τότε στην περιοχή.

Πηγές

• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica", τομ.21ος, σελ.104.
• Κ. Γεωργακόπουλος "Αρχαίοι Έλληνες Θετικοί Επιστήμονες" Εκδ. Γεωργιάδης Αθήναι 1995, σελ.146 ISBN 960-316-058-X
• Diels, H. "Fragmente der Vorsokratiker, σ.2, 64.