ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Με την άνοδο της Ρώμης, η Ρόδος έχασε την ανεξαρτησία της, αλλά διατήρησε την αίγλη της, ως σημαντικού κέντρου γραμμάτων και επιστημών, μέχρι το 42 π.Χ. Ήδη από τον 2ο αιώνα μ.Χ., αναπτύχθηκε μία δραστήρια χριστιανική κοινότητα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Απόστολος Παύλος δίδαξε και θεμελίωσε την καινούργια θρησκεία στο νησί. Τον 6ο αι. μ.Χ. περίπου η τεράστια ελληνιστική πόλη συρρικνώθηκε, γύρω από το μεγάλο λιμάνι, τη Βυζαντινή ακρόπολη, και το «Κάστρον». Οι χαράξεις των αρχαίων οδών διατηρήθηκαν (οδός Ιπποτών, Σωκράτους, Πυθαγόρα, Αγ. Φανουρίου κ.α.)

Η Ρόδος παρέμεινε τμήμα της βυζαντινής αυτοκρατορίας ως το 1309 μ.Χ. Τότε περιήλθε στα χέρια των Ιπποτών του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Η αναγέννηση της Ρόδου σε όλους τους τομείς, από το εμπόριο ως τις τέχνες και τα γράμματα, μέσω των σχέσεων με την Δυτική Ευρώπη, διήρκεσε 200 έτη περίπου. Το πρωτοβυζαντινό «Κάστρον» ονομάστηκε Κολλάκιο (Collachium) και περιλάμβανε το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, το ναό του Άγιου Ιωάννη, τα καταλύματα των «γλωσσών» των Ιπποτών, το Νοσοκομείο και το Οπλοστάσιο. Το μεγαλύτερο μέρος του οικισμού αποτελούσε η πόλη (Burgum). Ο σταδιακός εκσυγχρονισμός των οχυρώσεων, με εσωτερικά τείχη, πλατειά τάφρο, περίδρομο, επάλξεις και ανοίγματα για τόξα και σε ορισμένα σημεία προτείχισμα έγινε με βάση την δυτικοευρωπαϊκή αντίληψη μηχανικής και αρχιτεκτονικής. Η ροδιακή αρχιτεκτονική του 14ου αι. υιοθέτησε δυτικοευρωπαϊκά, υστερογοτθικά και αναγεννησιακά στοιχεία. Το υλικό δομής ήταν κατεξοχήν ο τοπικός πωρόλιθος.

Οι Οθωμανοί κατέκτησαν το νησί το 1522. Η Ρόδος μετατράπηκε σε επαρχιακή πόλη της οθωμανικής αυτοκρατορίας για τέσσερις περίπου αιώνες. Οι έλληνες κάτοικοι οργανώθηκαν σε οικιστικούς πυρήνες έξω από την μεσαιωνική πόλη, στα «μαράσια», ενώ οι κατοικίες των Ελλήνων και των Ιπποτών εντός των τειχών χρησιμοποιήθηκαν για την στέγαση του μουσουλμανικού πληθυσμού. Οι περισσότερες εκκλησίες της πόλης μετατράπηκαν σε τζαμιά, ενώ ανεγέρθηκαν νέα τεμένη, λουτρά και δημόσιες κρήνες. Το σύνολο των μεσαιωνικών οχυρώσεων της πόλης διατηρήθηκε σχεδόν ανέπαφο, με τακτικές επισκευές και συντήρηση.

Το 1912 η Ιταλία κατέλαβε την Ρόδο. Σε όλη την Ρόδο εκτεταμένες ανασκαφές αποκάλυψαν σημαντικά αρχαία μνημεία. Αναστηλώθηκαν τα κυριότερα μεσαιωνικά μνημεία, με αποκορύφωμα την ανακατασκευή του παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου και την ανέγερση του ναού του Αγίου Ιωάννη στο Μανδράκι της νέας πόλης, αντίγραφο του ναού του Αγίου Ιωάννη που καταστράφηκε το 1856 από έκρηξη. Με ιταλικό διάταγμα του 1929, η Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου και τα κοιμητήρια γύρω από την τάφρο χαρακτηρίστηκαν ως «μνημειακή ζώνη». Η κήρυξη του συνόλου του ιστορικού οικισμού ως μνημείου αποτελεί πρωτοποριακή κίνηση στην ιστορία της σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Το 1947, η Ρόδος και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν επίσημα με την Ελλάδα. Το 1948 μεσαιωνικά και νεώτερα αρχιτεκτονικά μνημεία εντός και εκτός των τειχών χαρακτηρίστηκαν ως «ιστορικά διατηρητέα μνημεία». Το 1960, με υπουργική απόφαση, όλη η Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, με τα τείχη και την μνημειακή ζώνη γύρω από αυτά, κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημειακό συγκρότημα. Το 1988 ανακηρύχθηκε Πόλη Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO. Το 1993 έγινε ιδρυτικό μέλος της Ένωσης των Πόλεων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, χαρακτηρισμένη από το 1988 ως Μνημείο Πολιτιστικής και Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς από την UNESCO, είναι μια καλοδιατηρημένη πολιτεία στην οποία ζουν και εργάζονται περίπου 10.000 Ροδίτες.

Συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των επισκεπτών του νησιού και παρέχει τις καλύτερες υπηρεσίες στο χώρο του εμπορίου, της εστίασης και της διασκέδασης.

Επιβλητικά τείχη περιβάλλουν την πόλη και πέριξ των τειχών δεσπόζουν είσοδοι – πύλες της Ιπποτικής Περιόδου.

Τόσο ο περίδρομος των τειχών, όσο και η Τάφρος είναι επισκέψιμα, ενώ στην τάφρο λειτουργεί το Θέατρο «Μελίνα Μερκούρη» που φιλοξενεί πλήθος εκδηλώσεων στην διάρκεια του καλοκαιριού.

Εισερχόμενος ο επισκέπτης από την Πύλη Ελευθερίας προς τη Πλατεία Σύμης και τη πλατεία Αργυροκάστρου συναντά τα ερείπια το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης, το Λαογραφικό Μουσείο, τη Παναγία του Κάστρου και το Αρχαιολογικό Μουσείο.

Στην επιβλητική και διάσημη «Οδό των Ιπποτών» βρίσκονται τα καταλύματα των διαφόρων εθνοτήτων των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη και στο τέρμα της υψώνεται το μεγαλοπρεπές Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου.

Η εμπορική οδός Σωκράτους, η κεντρική αγορά της πόλης από τα αρχεία χρόνια, καταλήγει στη πλατεία Ιπποκράτους, το πλησιέστερο σημείο στη Θαλασσινή Πύλη, τη μεγαλύτερη και ωραιότερη πύλη της Ιπποτικής περιόδου.

Περιδιαβαίνοντας κανείς τη Μεσσαιωνική Πόλη θα θαυμάσει τα πάμπολλα σοκάκια της, τα μονάδικα μνημεία της και χώρους που φιλοξενούν εκδηλώσεις κοινωνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Μια πόλη διαφορετική από τις άλλες που σε ταξιδεύει πίσω στο χρόνο με τρόπο μαγικό!

 Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου,

 Το παλάτι, ορθογώνιο κτίριο με επιβλητική κύρια είσοδο που οδηγεί σε κεντρική, υπαίθρια αυλή, χτίστηκε στη θέση της αρχαίας Ακρόπολης, όπου βρισκόταν ο ναός του Θεού Ήλιου και της βυζαντινής ακρόπολης του 7ου αιώνα.

Στις αρχές του 14ου αιώνα, οι ιππότες του Αγίου Ιωάννου έκτισαν το παλάτι ως κατοικία του Μεγάλου Μαγίστρου, διοικητικό κέντρο της πόλης και βασικό τμήμα της μεσαιωνικής οχύρωσης.

Καταστράφηκε το 1856 από μεγάλη έκρηξη πυρίτιδας που ήταν κρυμμένη στα υπόγεια της γειτονικής εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη.

Το παλάτι ανακατασκευάστηκε κατά την ιταλική κατοχή, τη δεκαετία του 1930 και έλαβε τη σημερινή του διαρρύθμιση, αποτελώντας το διοικητήριο, αλλά και την κατοικία του Ιταλού διοικητή.

Η διαμόρφωση περιέλαβε τη μεταφορά και εγκατάσταση στις αίθουσες του παλατιού αξιόλογων επιδαπέδιων ψηφιδωτών της υστεροελληνιστικής περιόδου από την Κω. Κίονες και κιονόκρανα, έπιπλα μεσαιωνικά, καθρέπτες, πίνακες, κηροστάτες και άλλα αντικείμενα συμπληρώνουν τον διάκοσμο του επιβλητικού οικοδομήματος.

Στο ισόγειο του κτηρίου φιλοξενούνται δύο μόνιμες εκθέσεις. Η πρώτη έχει θέμα την αρχαία Ρόδο και έχει τίτλο «Ρόδος: 2400 χρόνια», με ευρήματα από την ίδρυση και την ακμή της ελληνιστικής πόλης. Η δεύτερη «Η Ρόδος από την παλαιοχριστιανική εποχή μέχρι την κατάληψή της από τους Τούρκους (1522)» προβάλλει τη μεσαιωνική Ρόδο, με κεραμεικά, γλυπτά, αποτοιχισμένες τοιχογραφίες και φορητές εικόνες.

 Ξενώνας της Αγίας Αικατερίνης

 Ο Ξενώνας της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στην πλατεία Πεισίροδου, στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου. Κτίστηκε το 1391-92, επί μεγάλου μαγίστρου Heredia, από τον Ιταλό Domenico d’Allemagna, ναύαρχο του Τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών. Ο Ξενώνας χρησιμοποιείται ήδη από το 1394-95 και προορίζεται για διακεκριμένους επισκέπτες της Ρόδου, περιγράφεται δε από τον ταξιδιώτη Niccole de Martoni ως »ωραίος και λαμπρός, [με] πολλά και όμορφα δωμάτια με πολλά και καλά κρεβάτια».

Το κτήριο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς στην πολιορκία του 1480 και στο σεισμό του 1481 και ανοικοδομήθηκε από τον Costanzo Operti το 1516, την εποχή του μεγάλου μαγίστρου Fabrizio del Carretto, οικόσημα του οποίου σώζονται εντοιχισμένα στη δυτική όψη του.

Κατά τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς το 1944, κατέρρευσε το ανατολικό τμήμα του Ξενώνα. Άποροι καταληψίες, μετανάστες από τα γύρω νησιά, το κατοίκησαν σε υποβαθμισμένες συνθήκες μέχρι το 1986.

Το κτίριο σήμερα είναι πλήρως αποκατεστημένο από το υπουργείο Πολιτισμού, έχοντας λάβει το ευρωπαϊκό βραβείο Europa Nostra για την κτιριακή αποκατάσταση και χρησιμοποιείται ως μουσείο και φιλοξενεί τα εκπαιδευτικά προγράμματα του υπουργείου Πολιτισμού.. Ο Ξενώνας της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στην πλατεία Πεισίροδου, στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου. Κτίστηκε το 1391-92, επί μεγάλου μαγίστρου Heredia, από τον Ιταλό Domenico d’Allemagna, ναύαρχο του Τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών. Ο Ξενώνας χρησιμοποιείται ήδη από το 1394-95 και προορίζεται για διακεκριμένους επισκέπτες της Ρόδου, περιγράφεται δε από τον ταξιδιώτη Niccole de Martoni ως »ωραίος και λαμπρός, [με] πολλά και όμορφα δωμάτια με πολλά και καλά κρεβάτια».

Το κτήριο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς στην πολιορκία του 1480 και στο σεισμό του 1481 και ανοικοδομήθηκε από τον Costanzo Operti το 1516, την εποχή του μεγάλου μαγίστρου Fabrizio del Carretto, οικόσημα του οποίου σώζονται εντοιχισμένα στη δυτική όψη του.

Κατά τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς το 1944, κατέρρευσε το ανατολικό τμήμα του Ξενώνα. Άποροι καταληψίες, μετανάστες από τα γύρω νησιά, το κατοίκησαν σε υποβαθμισμένες συνθήκες μέχρι το 1986.

Το κτίριο σήμερα είναι πλήρως αποκατεστημένο από το υπουργείο Πολιτισμού, έχοντας λάβει το ευρωπαϊκό βραβείο Europa Nostra για την κτιριακή αποκατάσταση και χρησιμοποιείται ως μουσείο και φιλοξενεί τα εκπαιδευτικά προγράμματα του υπουργείου Πολιτισμού..

 Παναγίας της Νίκης

 H εκκλησία της Παναγίας της Νίκης, στη βορειοανατολική άκρη της μεσαιωνικής πόλης, δίπλα στην πύλη της Αγίας Αικατερίνης, κτίστηκε από τον Μεγάλο Μάγιστρο Pierre d’ Aubusson τον 15ο αιώνα μ.Χ., για να τιμηθεί η Παναγία των Καθολικών και των Ορθοδόξων κατοίκων του νησιού, η οποία σύμφωνα με την τοπική παράδοση βοήθησε την πόλη να ξεπεράσει την οθωμανική πολιορκία του 1480. Ο ναός πιθανότατα καταστράφηκε κατά τη δεύτερη οθωμανική πολιορκία το 1522.

Η Παναγία της Νίκης λειτουργούσε ως μοναστήρι όπου στεγαζόταν το τάγμα των Φραγκισκανών.

Οι Φραγκισκανοί μοναχοί το 1743 μ.Χ., έκτισαν τη νέα καθολική εκκλησία της Παναγίας της Νίκης στη νέα πόλη της Ρόδου στην περιοχή του Νεοχωρίου, γνωστή περισσότερο ως Sancta Maria.

Τα ερείπια του ναού έχουν ανασκαφεί και αποκατασταθεί από το υπουργείο πολιτισμού.

 Ο μώλος των μύλων και ο πύργος των αγγέλων

 Στην ανατολική πλευρά του Μεγάλου λιμένος της ελληνιστικής περιόδου, ο μώλος των ανεμόμυλων εκτεινόταν ως τη θάλασσα, σε απόσταση 300μ. σε διεύθυνση Βορρά-Νότου. Στη μεσαιωνική εποχή υπήρχαν 13 ανεμόμυλοι. Πρόσφατες ανασκαφές έχουν εντοπίσει κατάλοιπα ελληνιστικών και μεσαιωνικών κατασκευών.

Ως το δεύτερο τέταρτο του 15ου αιώνα ο μώλος δεν φαίνεται να είχε οχυρώσεις. Ο Πύργος των Αγγέλων κτίστηκε γύρω στα 1440-1454, στην βόρεια άκρη του μώλου. Διαχωρίζεται με προτείχισμα από τους ανεμόμυλους και φέρει οικόσημα του Μεγάλου Μαγίστρου Pierre d’ Aubbusson και του βασιλικού οίκου της Γαλλίας. Μία αλυσίδα έκλεινε μέσω μίας οπής στη δυτική πλευρά του πύργου και έδενε στην απέναντι πλευρά, στον πύργο του Naillac, ασφαλίζοντας το λιμάνι.

 Βιβλιοθήκη Εφορίας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου

 Η βιβλιοθήκη στεγάζεται στο μεσαιωνικό κτίριο του 1ουνοσοκομείου των Ιωαννιτών Ιπποτών, στην πλατεία Αργυροκάστρου, το οποίο ανακατασκευάστηκε στη διάρκεια της ιταλικής κατοχής για να στεγάσει τα γραφεία του Ιταλικού Ινστιτούτου FERT.

Η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει σπουδαία και σπάνια χειρόγραφα περιηγητών που έγραψαν για τη Ρόδο, που προσφέρουν σημαντικά στοιχεία στην ανασύσταση της ιστορίας του νησιού.